Gezond werken op de OK

Dat werken op de OK zwaar is hoef je Corina en Nicoline niet te vertellen, beiden werken al meer dan 25 jaar als operatieassistent op de OK en gingen dat merken aan hun lichaam. Uren staan, soms in de meest onmogelijke posities, leidden bij hen zelfs tot blessures aan schouders en rug. Dit moest anders en het kon ook anders, zo bleek na een kennismaking met de Physical Sense-methode. De inzet van deze methodiek zorgt ervoor dat ook Corina en Nicoline weer pijnvrij hun werk kunnen doen met relatief weinig ingrijpende aanpassingen. Een opleiding tot ergocoach (beweegcoach) bleek een schot in de roos, het is zelfs zo succesvol dat collega’s bij hen in de rij staan voor een consult.

De Physical Sense-methode, wat houdt dat precies in?

Corina: ‘De Physical Sense-methode streeft ernaar om op een ‘natuurlijke’ wijze te bewegen, waarbij rekening wordt gehouden met ‘bewegingsketens’. Hierbij is er een natuurlijke volgorde en combinatie van spiergebruik. Deze sequentie kan verstoord raken door externe invloeden, zoals een omgevingsfactor die onbewust incorrect bewegingsgedrag aanleert, bijvoorbeeld wanneer iemand met een verkeerd bewegingspatroon aan tafel assisteert. Met behulp van de Physical Sense-methode wordt deze relatie duidelijk gemaakt en wordt het natuurlijke bewegingsgedrag opnieuw aangeleerd.’

Nicoline: ‘Wij observeren het bewegingspatroon van onze collega’s en identificeren waar de beweging afwijkt. Het doel is dat zij begrijpen wat de oorzaak van de klachten is en hoe ze klachten in de toekomst kunnen voorkomen. We leren ze de beweging aan te passen en actief stappen te ondernemen om de verstorende factor te elimineren, zoals bijvoorbeeld een aanpassing op de werkplek of soms alleen maar een kleine aanpassing in het bewegingspatroon.’

Hoe ziet dit er in de praktijk uit op jullie afdeling?

Nicoline: ‘Voor de goede orde, collega’s komen bij ons op eigen initiatief. Het is niet zo dat we de hele dag collega’s aan het observeren zijn en ongevraagd advies en tips geven. Het initiatief ligt bij de medewerker. We beginnen een traject altijd met een intakegesprek om een beeld te krijgen van de hulpvraag en eventueel bestaande klachten. Daarna laten we door middel van een anatomisch model van een ruggengraat zien hoe krachten precies werken in de rug. Vervolgens zoeken we de steunfunctie op, want daar draait alles om. Na zes tot zeven consulten hebben de meeste collega’s hun bewegingspatroon dusdanig aangepast en geleerd anders te bewegen dat een opfrisconsult volstaat.

Steunfunctie, wat is dat precies?

Corina: ‘De steunfunctie is de lichaamshouding waarbij je optimaal gebruikmaakt van het steun- en bewegingsapparaat. Het steunapparaat bestaat uit: bekken, acetabulum, wervelkolom, schouder, atlas en draaier, ribben en schouderblad. Het bewegingsapparaat bestaat uit: spieren, bloedvaten, zenuwen en pezen. Al deze lichaamsdelen werken nauw samen en vormen samen de blauwdruk van iemands bewegingspatroon.’

Nicoline: ‘We leren onze collega’s het bewegingspatroon aan waarbij ze in hun steunfunctie staan, waardoor ze veel natuurlijker gaan bewegen en daardoor minder fysieke klachten krijgen. Het komt er in feite op neer dat we de lichaamshouding en manier van bewegen die men in de peutertijd heeft aangeleerd, en door externe omstandigheden zoals een zittend beroep is verleerd, weer opnieuw aanleren.’

Corina: ‘De wervelkolom kan wel 200 kg aan gewicht dragen, mits je de wervels op een goede manier positioneert, we noemen dit stapelen. Stapel je de wervels op de juiste manier, dan is er geen spierkracht nodig en voorkom je spier- en peesblessures.’

Was er een specifieke aanleiding voor dit project?

Corina: ‘Onze leidinggevende zocht medewerkers die zich bezig wilden gaan houden met ergonomie, omdat er best veel collega’s – waaronder ikzelf – fysieke klachten hadden als gevolg van de werkomstandigheden op de operatiekamer. Omdat ik destijds ook veel last had van mijn rug en zelfs pijnstillers nam wanneer ik bij een lange operatie moest assisteren, vroeg ik me regelmatig af hoe ik dit werk tot mijn 67e zou gaan volhouden. De oproep van onze leidinggevende kwam voor mij daarom op het juiste moment. Ik meldde me aan met mijn collega Nicoline en samen zijn we deze kar – op een ergonomisch verantwoorde manier – gaan trekken.

Nicoline: 'Geïnspireerd door een artikel over een soortgelijk project in het MCL (Medisch Centrum Leeuwarden) hebben we contact gezocht met deze collega’s en zij doordrongen ons van het feit dat de oplossing niet zit in extra hulpmiddelen, zoals op- en afstapjes, maar in het op een andere manier inzetten van je lichaam waardoor je het werk langer volhoudt.

De kern van jullie methodiek zit hem dus vooral in het voorkomen van klachten?

Nicoline: ‘Klopt helemaal. We zien collega’s met klachten die al langer bestaan, maar ook steeds meer collega’s die nog nergens last van hebben, maar zich wel bewust zijn van de risico’s van een verkeerd bewegingspatroon. We hebben afgesproken dat de leerlingen, die nog een hele carrière voor de boeg hebben, ook bij ons langskomen. Zo zorgen we voor preventie van klachten en uiteindelijk voor het langer en gezond inzetbaar houden van ons schaarse personeel.’

Coachen jullie naast operatieassistenten ook anesthesiemedewerkers en recoveryverpleegkundigen?

Corina: ‘Zeker! De nadruk lag in het begin op operatieassistenten, omdat deze collega’s veel bestaande klachten hadden aan het bewegingsapparaat en er dientengevolge veel personele uitval was. Maar ook anesthesiemedewerkers en recoveryverpleegkundigen hebben baat bij onze methodiek.In feite kunnen we bij iedereen klachten aan het bewegingsapparaat helpen voorkomen en vaak bestaande klachten door een verkeerd bewegingspatroon verhelpen.’

Nicoline: ‘Laatst waren we op uitnodiging op de afdeling Radiologie, want ook daar is sprake van fysiek zwaar werk. Men had daar gehoord over onze succesvolle methodiek en wilde met eigen ogen zien wat onze aanpak is. Ze waren na afloop laaiend enthousiast over hoe wij met simpele interventies een groot verschil kunnen maken.’

Ik kan me voorstellen dat men buiten het werk ook profijt van jullie interventies kan hebben.

Corina: ‘Absoluut. We horen dit vaak terug van collega’s. Zo is er een collega die tijdens het hardlopen nu bewust in zijn steunfunctie loopt, waardoor hij nu met minder inspanning veel langere afstanden aflegt. Het klinkt soms ongeloofwaardig, maar de resultaten bewijzen het.’

Als jullie de balans opmaken, wat is dan het resultaat van jullie werk tot nu toe?

‘We waren hier zelf eerder ook al nieuwsgierig naar en hebben zodoende een onderzoek gedaan naar onze effectiviteit. De resultaten waren zeer opmerkelijk. Alle respondenten gaven aan dat hun klachten door onze interventies zijn verminderd of zelfs verdwenen. Daarnaast gaf iedereen aan dat het geleerde direct toegepast kan worden in de praktijk. Kortom, we merken dat we een meerwaarde hebben en zelfs kunnen voorkomen dat mensen langdurig uitvallen.’

Hebben jullie plannen voor de toekomst als het gaat om ergocoaching?

‘Ja, zeker. We zijn nu vier jaar bezig en zien een enorme progressie in het aantal collega’s die bij ons langskomen, en ook medisch specialisten weten ons steeds beter te vinden. Door ook op andere afdelingen in het ziekenhuis te komen, merken we dat er nog veel winst te behalen is. Winst die zich kan uitbetalen in langer inzetbaar houden van personeel en meer pijnvrij werkplezier. Dat is in deze tijd ontzettend belangrijk, want de personeelstekorten in de zorg nemen alleen maar toe, dus mensen fit en zo lang mogelijk inzetbaar houden is in onze ogen cruciaal. We zijn blij dat we hier een bijdrage aan kunnen leveren.’

Wanneer kijken jullie terug op een geslaagd project?

Corina; ‘Eigenlijk doen we dat nu al. We zijn enorm trots op de behaalde resultaten en de potentie van ons werk. Als we zien hoeveel collega’s al baat hebben gehad van ons werk, dan worden we heel blij, en het sterkt ons tegelijkertijd in de overtuiging dat de OK een werkplek moet zijn waar je zonder problemen en gezond je pensioengerechtigde leeftijd kunt bereiken.’

Nicoline: ‘Daar sluit ik me volledig bij aan. Toen ik hoorde dat een collega na een lang traject bij verschillende therapeuten maar niet van haar tenniselleboogklachten afkwam, maar bij ons na een aantal sessies van haar klachten af was, was ik overtuigd van onze meerwaarde. Dat we dit kunnen bereiken met relatief weinig middelen vind ik nog steeds magisch. Ik hoop dat ik dit magische gevoel nog lang blijf houden.’

Tot slot, als collega’s dit interview lezen en meer willen weten, mogen zij contact met jullie opnemen?

‘Zeker weten, graag zelfs. We gunnen iedereen onze behaalde resultaten. Als tip willen we alvast meegeven dat het belangrijk is om een gecertificeerde opleiding te volgen, want die heb je echt nodig. Sommige interventies zien er misschien eenvoudig uit, maar er zit een hele filosofie achter die zich niet alleen op de interventies zelf richt, maar op de interactie tussen mens en omgeving. We vertellen er graag meer over, dus stuur ons een mail, stel ons je vragen en we nemen contact met je op!’


ergonomie.ok@stjansdal.nl