Verduurzamen op de OK

Laurens van Houte is op een missie: de operatieafdeling van Medisch Spectrum Twente moet groener! Als afdelingsmanager OK ziet hij dagelijks hoe vervuilend de operatiekamers zijn, en hij had zich als doel gesteld om in 2022 op de OK 5% minder CO2 uitstoot te realiseren ten opzichte van 2021. Er is hard gewerkt om dit te kunnen realiseren. Reusable mutsen en laryngoscoopbladen, en LED-verlichting waar mogelijk, zijn hier enkele voorbeelden van. Op dit moment werken daarnaast zelfs achttien studenten van Hogeschool Saxion aan drie projecten op de OK voor het verduurzamen van de zorgsector.

Hoe is deze samenwerking met de Hogeschool Saxion tot stand gekomen?

Vanuit Hogeschool Saxion hebben studenten de mogelijkheid om deel te nemen aan zogenaamde Smart Solution Semester (SSS)-projecten. In zo’n project werken studenten van verschillende studierichtingen gedurende een halfjaar samen aan complexe vraagstukken vanuit het bedrijfsleven. Toen ik erachter kwam dat de inschrijvingen voor SSS-projecten bij Saxion door opdrachtgevers open is voor alle bedrijven of instanties die een idee voor een project hebben, zag ik mijn kans schoon om een paar projectaanvragen in te dienen.

Bij het verduurzamen van de zorgsector heb ik al vrij snel gemerkt dat wij echt een achterstand hebben ten opzichte van andere sectoren. Wij zijn eigenlijk jarenlang ‘ontzien’ qua regelgeving en voelden maar weinig noodzaak om te verduurzamen. Die tijd is geweest; wij willen nu verduurzamen. In Nederland lopen we naar mijn idee voorop qua urgentiebesef bij de verduurzaming van onze sector. Het lijkt me goed om te leren van andere sectoren, zodat wij niet zelf het wiel uit hoeven te vinden.

Het samenbrengen van verschillende invalshoeken vanuit verschillende studierichtingen en ervaringen van de verschillende opleidingen tijdens de SSS-projecten is echt heel waardevol.

Welke projecten lopen er op dit moment?

Op dit moment lopen drie verschillende projecten. Het eerste is ‘Can I use my plastic remains, to relieve our patiënts from their pains’.

Aan dit project werken momenteel zeven studenten, twee van hen studeren werktuigbouwkunde, twee bouwkunde, twee verpleegkunde en een chemie. Samen onderzoeken zij of het mogelijk is om met ons schone plastic afval (harde verpakkingsplastics zoals PP en PET) filament te maken voor onze 3D printers die gebruikt worden in het 3D Lab van Medisch Spectrum Twente. Straks werken we dus misschien met geprinte anatomische zichtmodellen gemaakt van het afval van de operatieafdeling. Of misschien wel geprinte spalken? De eerste tests zijn veelbelovend!

Het volgende project is ‘CO2-footprint operatieafdeling MST t.a.v. energie en afval’. In dit project werken zes studenten samen, van wie er twee bouwtechnische bedrijfskunde studeren, drie volgen de opleiding verpleegkunde, en een studeert biologie en laboratoriumonderzoek. Een belangrijke stap in verduurzamen is het bepalen van een baseline ten aanzien van je CO2-footprint. Deze studenten zijn met veel energie aan het werk om ons hiermee te helpen.

Tot slot is er het project ‘Liquid Waste’. In dit project onderzoeken vijf studenten hbo-v Gezondheid en Technologie, die de OK-route volgen en naast verpleegkundige dus óók anesthesiemedewerker of operatieassistent worden, of we ons vloeibare afval op een duurzamere manier kunnen verwerken. Ze zijn hiervoor in gesprek met onder andere het Waterschap Vechtstromen en een afvalwatertechnoloog. Het lijkt erop dat dit project wel eens een verrassende uitkomst zou kunnen hebben.



Laurens: Op de OK zijn we eigenlijk jarenlang ‘ontzien’ qua regelgeving en voelden maar weinig noodzaak om te verduurzamen.


Is deze samenwerking met een hogeschool uniek of vinden elders soortgelijke projecten plaats?

De SSS-projecten met deelname van studenten uit andere academies dan alleen de Academie Gezondheidszorg van Hogeschool Saxion is naar mijn idee in het land nog geen gemeengoed. Ik ken in ieder geval geen voorbeelden van andere operatieafdelingen die bijvoorbeeld studenten werktuigbouwkunde, verpleegkunde en chemie samen op hun afdeling laten werken aan één project. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen andere projecten lopen op operatieafdelingen in andere ziekenhuizen, maar ze zijn mij in ieder geval niet bekend.

Hoe worden de studenten op jullie afdeling begeleid?

We begeleiden de studenten zelf. Dat gebeurt door medewerkers die zelf ook intrinsiek gemotiveerd zijn om te verduurzamen. De begeleiding kost overigens helemaal niet zo veel tijd; tegenwoordig zijn studenten nogal zelfstandig, haha.

Zijn er bepaalde uitkomsten van deze projecten waar je op hoopt?

Zeker, ik hoop dat het gaat lukken om ons 3D Lab te voorzien van print-filament dat van ons eigen afval is gemaakt. Dat zou echt supertof zijn, en hopelijk een mooi en inspirerend voorbeeld voor andere toepassingen.

Ook hoop ik dat het gaat lukken om een slimmere manier te vinden om met ons vloeibare afval om te gaan. Een aantal van onze OK’s heeft bijvoorbeeld een putje in de OK-vloer waarin we de spoelvloeistof van endoscopische ingrepen rechtstreeks laten aflopen in het riool. Onze omgevingsvergunning voorziet erin dat we die vloeistoffen in het riool mogen laten aflopen, maar we zijn natuurlijk vooral nieuwsgierig naar de impact op het milieu daarvan. Het heeft er alle schijn van dat die impact echt minimaal is. NaCl en bloed zijn biologische producten. Bij OK’s die geen putje hebben vangen we diezelfde vloeistoffen op in zuigcanisters, die we vervolgens in SZA-vaten (specifiek ziekenhuisafval, red.) verpakken om te laten verbranden bij Zavin in Dordrecht. Het transport naar Dordrecht, het verpakken van de vloeistoffen in plastic canisters en plastic SZA-vaten, en het feit dat verbranden van vloeistoffen nogal veel energie kost, lijkt een nogal omslachtige en vooral vervuilende methode. We hebben het sterke vermoeden dat dat slimmer kan.

Het zou ook echt heel tof zijn om onze CO2-footprint inzichtelijk te krijgen. Er zijn wel studies gedaan door collega’s in andere ziekenhuizen, maar de uitkomsten zijn helaas niet overal vergelijkbaar. Je eigen footprint hangt bijvoorbeeld erg af van het gebouw waarin je werkt en van de leeftijd van de installaties die je gebruikt. Elk OK-complex heeft een andere footprint. Ik hoop dat we tot een maatwerk-oplossing kunnen komen, zodat we ook daadwerkelijk kunnen monitoren wat het effect is van onze verbetermaatregelen.

In hoeverre zijn jullie op de OK nu al met duurzaamheid bezig?

We zijn er al best druk mee, maar merken ook dat het meeste laaghangende fruit al geplukt lijkt te zijn. We zoeken nieuwe inspiratie en ideeën vooral buiten onze afdeling en buiten ons ziekenhuis. Bij andere bedrijven, zoals Grolsch bijvoorbeeld, maar vooral dus ook bij opleidingsinstituten zoals Saxion Hogeschool en Universiteit Twente. Het is echt super om te zien hoeveel waarde al die verschillende studenten kunnen toevoegen aan de aanpak van onze uitdagingen.

Heb je tips voor andere operatieafdelingen die duurzaamheid hoog op de agenda willen zetten?

Zoek contact met andere sectoren en verduurzaam door je te verbinden met anderen. Je zult merken dat er heel veel mensen zijn die heel graag willen en kunnen helpen.