Alarmerend personeelstekort is multidimensionaal probleem

DE oplossing voor het alarmerende personeelstekort op de OK is er niet. We moeten multidimensionaal denken en focussen op het herijken van de OK opleiding.

Wie op donderdag 19 januari naar de debatavond 'alarmerend personeelstekort op de OK' kwam met de verwachting DE oplossing te horen voor zijn of haar personeelstekort, kwam waarschijnlijk met een onbevredigend gevoel thuis. De oplossing voor het dreigende of in sommige gevallen al nijpende personeelstekort is complex en kent meerdere dimensies, zo bleek afgelopen donderdagavond in Schaarsbergen.

Geen nieuw probleem

Onder leiding van Jacques Henkelman, hoofd OK in het Beatrix Ziekenhuis Winterswijk, begon de avond met een korte terugblik op de afgelopen jaren met de steeds terugkerende varkenscyclus van personeelstekorten op de OK. Wat maakt dat we steeds na een cyclus van 5 jaar een tekort of wel een overschot ervaren? Doen we daar als beroepsgroep zelf iets in? Of spelen er factoren die voor ons niet te beïnvloeden zijn? Maurice Heck van het Capaciteitsorgaan nam ons na de introductie van Jacques mee in de uitkomsten van onderzoek naar personeelstekorten in de gezondheidszorg. Belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat ziekenhuizen 3x zoveel moeten opleiden om aan de vraag van 2022 te kunnen voldoen. De vraag "hoe de ziekenhuizen dit voor elkaar moeten krijgen in de huidige setting" blijkt de belangrijkste vraag van de avond.

Onbekendheid met subsidies

Niels Oerlemans, senior beleidsadviseur van de NVZ nam ons mee in de wereld van subsidies die klaarliggen voor het opleiden van leerlingen ok en anesthesie. Vaak worden deze subsidies niet aangevraagd zo bleek. Van de 130 miljoen die beschikbaar is, is er vorige jaar 110 miljoen gebruikt, er is dus geld over. En het ministerie is niet van plan op dit budget te gaan bezuinigen, integendeel. Aan financiële middelen geen gebrek, maar worden deze gelden ook op de OK ingezet? Of gaan ze linea recta in de exploitatie van het ziekenhuis? Vaak zie je het laatste.

Herijking op opleiden

Om aan de vraag van 2022 te kunnen voldoen moeten de ziekenhuizen, zoals gezegd, 3x zoveel gaan opleiden. Voor veel OK's is dit een probleem, er zijn niet voldoende begeleiders en het aantal ingrepen onvoldoende om de leerlingen aan hun punten te laten komen. Heeft de huidige inserviceopleiding alleen al om die reden zijn langste tijd gehad? En wordt het tijd om de opleiding een erkende MBO/HBO status te geven, waarin je vooral het praktijkdeel van de opleiding anders organiseert? De opleiding BMH (bachelor medische hulpverlening) zou een goede opmaat kunnen zijn, maar komt hiervoor op dit moment, vooral door gebrek aan stageplaatsen, onvoldoende uit de verf. Het lijkt een kwestie van tijd totdat de BMH (of andere vergelijkbare vorm) de norm wordt. Dit vereist in mijn ogen wel een beetje hulp van hogerhand (ministerie/NVZ) om de ziekenhuizen te bewegen meer stageplaatsen te creëren.

Tijd voor cultuurverandering

Een ander veelgenoemde reden voor de uitval van leerlingen is de cultuur op de OK. We staan als OK bekend om onze vrij harde en directieve manier van onderlinge communicatie. Maar als je net van de HAVO of VWO in een onveilig opleidingsklimaat belandt waarin je als leerling niet wordt gespaard, dan is het niet vreemd dat veel starters afhaken. De huidige jeugd accepteert dit simpelweg niet meer.

Meerjaren opleidingsplan

Ziekenhuizen moeten meer op langer termijn (5 jaar) gaan plannen en regionaal productieafspraken maken met Raden van Bestuur en zorgverzekeraars over het aantal afgestudeerde leerlingen. Wanneer je hiervoor een financieel plan maakt en hier normaantallen per regio aan hangt, dan heb je meer marge om bij te sturen wanneer blijkt dat je de aantallen niet gaat halen. Een 1 jarenplan, wat veel ziekenhuizen hanteren, is gedoemd te mislukken als het gaat om het verhogen van het rendement. (3x zoveel opleiden).

Conclusies

Het is tijd voor een nieuw soort opleiden van operatieassistenten en anesthesiemedewerkers waarin de instroom van leerlingen niet wordt belemmerd door de opleidingscapaciteit van een ziekenhuis. De oude inserviceopleiding is toe aan een revisie. Een aantal opleidingscentra zijn hier al mee bezig en dienen als voorbeeld voor andere centra. Daarnaast zouden er, gestuurd door het ministerie, regionale productieafspraken gemaakt moeten worden over het aantal (afgestudeerde) leerlingen per jaar.

Helaas moet ik als organisator van de avond concluderen dat we deze avond geen ommezwaai hebben kunnen maken. Toch hoop ik dat ons debat een bron van inspiratie is geweest en dat we onbewust toch een koerswijziging hebben ingezet. Aan ideeën in ieder geval geen gebrek. Nu nog actie!