Bariatrische chirurgie, een specialisme met maatschappelijke grondslag

Dr. Rene Wiezer, bariatrisch en GE chirurg in het Antonius Ziekenhuis, is er duidelijk over: ‘Bariatrische chirurgie is een dankbaar specialisme, maar een structurele maatschappelijke oplossing voor morbide obesitas is het niet. De toename van obesitas in onze maatschappij neemt hand over hand toe. Op dit moment heeft de helft van de volwassenen in Nederland overwicht’, aldus Wiezer die ondanks deze sombere getallen toch met veel plezier opereert.

‘Ik ben min of meer de bariatrische chirurgie ingerold, dat klinkt als een verkeerde woordkeuze, maar zo is het echt gegaan. Ik ging werken in dit ziekenhuis, waar men al veel maagbanden deed en vervolgens overstapte naar gastric bypasses en later – sleeves. Op dit moment doen we zo’n 900 maagverkleinende ingrepen per jaar. Naast mijn werk als GE chirurg, waarin ik ook andere ingrepen doe, ligt de nadruk van mijn werk toch wel op de bariatrische chirurgie.

Ik haal mijn motivatie vooral uit het feit dat ik heel veel goeds kan doen voor deze patiëntencategorie. Vaak kampen deze patiënten met veel co-morbiditeit zoals OSAS (Obstructief Slaap Apneu Syndroom), hypertensie en hart en vaatziekten, maar ze hebben ook een verhoogde kans op kanker. In de meeste gevallen neemt de ernst van de klachten enorm af of verdwijnen zelfs helemaal. Vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen als gevolg van obesitas worden na de operatie toch weer zwanger. Dat zijn de mooie dingen waar ik nog steeds blij van word.

Operatietechnieken

We hanteren op dit moment vooral 2 operatietechnieken: de gastric bypass en de gastric sleeve. De maagbandtechniek hebben we in Nederland min of meer verlaten, omdat we er minder goed resultaat van zien en tevens meer problemen postoperatief zagen, waardoor er veel re-operaties moesten plaatsvinden. In Amerika en Australië wordt deze techniek echter nog wel veel toegepast, wij beperken ons in Nederland vooral tot de gastric bypass en – sleeve.

De gastric bypass is een techniek waarbij we, zoals de naam al aangeeft, de maag bypassen. Bij de gastric bypass wordt de maag verkleind en een gedeelte van het spijsverteringskanaal omgeleid. De voeding komt alleen nog in het bovenste deel van de maag terecht. Dit deel van de maag wordt verbonden met een gedeelte van de dunne darm. De maagverkleining beïnvloedt de hoeveelheid voedingsstoffen die door het lichaam opgenomen kunnen worden, alsmede de manier waarop dit gebeurd.

Bij de gastric sleeve wordt de buitenbocht van de maag verwijderd, waardoor er een smalle buisvormige maag overblijft. De maaginhoud kan hiermee wel tien keer zo klein worden, waardoor veel sneller een vol gevoel ontstaat. De rest van het spijsverteringskanaal blijft intact. Dat betekent dat alles wat je eet ook zal worden opgenomen in het lichaam. De gastric sleeve is steeds populairder geworden. Het is bij mensen met een heel hoge BMI de ingreep van voorkeur, waarbij dan na een eerste periode van gewichtsverlies soms in tweede instantie alsnog een omleiding kan worden aangelegd.

Wat de exacte werking van deze operatietechniek is zijn we - hoe gek het ook klinkt - nog niet over uit. Het is verleidelijk om te denken dat er door een kleinere maag eerder een vol gevoel ontstaat en daardoor gestopt wordt met eten, maar er komt steeds meer bewijs dat de exacte werking van de ingreep door veel meer factoren wordt bepaald’, aldus Wiezer.

‘Om in aanmerking te komen voor een gastric bypass hanteren we strikte criteria. We opereren alleen patiënten met een BMI boven de 40, maar dit kan verlaagd worden naar 35 als er sprake is van co-morbiditeit, zoals: diabetes, gewrichtsproblemen en hart-en vaatziekten. Als er geen psychische problemen zijn zoals een eetstoornis kan het voortraject starten. In het voortraject benadrukken we ook de verdere leefstijl-veranderingen die nodig zijn om tot een succesvolle gewichtsreductie te komen. De operatie blijft echter een noodzaak want uit onderzoek blijkt dat inzet van lifestyle coaches, dieetvoorschriften en sportprogramma’s alleen dat maar 5% van deze patiëntencategorie hiermee een duurzame gewichtsreductie bereikt. Een operatie is voor deze patiënten dus eigenlijk de enige structurele oplossing om af te vallen.

We werken als Antonius Ziekenhuis nauw samen met de Nederlandse Obesitas Kliniek, met name in het voor – en natraject van de behandeling. De patiënten worden na een goede voorbereiding naar ons verwezen, hier geopereerd en vervolgens verplaatst de zorg zich weer grotendeels naar de Obesitas Kliniek. Deze samenwerking verloopt bijzonder goed, wat bevestigd wordt door de positieve reacties die we van onze patiënten krijgen, een mooie synergie dus die zijn vruchten afwerpt.

Aanpassingen

Om deze patiëntencategorie veilig te kunnen opereren in ons ziekenhuis hebben we overigens wel wat aanpassingen aan onze OK moeten doen. Zo hebben we een operatietafel aangeschaft die tot 350 kg kan dragen, waar een normale operatietafel geschikt is maximaal 170 kg. Dit heeft vooral te maken met de bijzondere positionering van de patiënt tijdens de ingreep. De operatietechniek vereist een extreme anti-trendelenburg positie van de patiënt omdat we laparoscopisch opereren en anders te veel last hebben van het darmpakket. Een operatietafel waarbij deze positie veilig ingesteld kan worden is eigenlijk het belangrijkste. Andere chirurgische materialen, zoals bijvoorbeeld stapling en ligasure zijn niet specifiek voor deze ingrepen en gebruiken we ook bij andere laparoscopische ingrepen.”

Wiezer benadrukt: ‘Bariatrische ingrepen in de morbide obese patiënt vormen een uitdaging voor alle betrokken hulpverleners, ook voor de anesthesie. Door te werken met ervaren teams die goed onderling communiceren en die volgens een vast protocol werken, worden de risico’s op complicaties voor deze patiënten zo laag mogelijk gehouden.

Zorg aan de obese patient op de OK is een teameffort, waarbij iedere functionaris naast zijn technische skills ook zijn communicatievaardigheden moet aanspreken. Het succes zit hem in routine, dedicated teams en motivatie om de toenemende vraag naar deze zeer dankbare zorg te kunnen blijven leveren’, vult Wiezer nog aan.


Dit artikel verscheen eerder in het OK Visie Magazine van maart 2020.