Calamiteit of niet?

Chantal zit tegenover mij met tranen in haar ogen, we hebben het interview onderbroken omdat het haar te veel werd. 15 jaar is ze al verpleegkundige en nog nooit heeft ze een calamiteit meegemaakt. Nu zit ze hier tegenover mij, met een enorm schuldgevoel en angst voor de IGJ. Ze zag op tegen het interview geeft ze aan en dat het haar onzeker maakt dat ze niet weet wat uit het onderzoek zal komen. Ik probeer haar gerust te stellen dat de focus ligt op het leren en niet op het handelen van een individu. Het doel van het interview is juist om vanuit haar perspectief naar de vermeende calamiteit te kijken.

We praten een poosje over het nut van het onderzoek, wat het met haar doet als persoon en als professional. Daarna pakken we het interview weer verder op. Uiteindelijk concludeert het onderzoeksteam 2 weken later op basis van het onderzoek dat het uiteindelijk toch geen calamiteit betreft. De achteruitgang van de patiënt vloeide niet voort uit het handelen van de zorg. Opluchting bij Chantal en de familie van de patiënt. Ondanks dat het geen calamiteit betreft, zijn er wel verbeteringen doorgevoerd op de afdeling. Even later kom ik Chantal tegen op de gang, “was de spanning toch voor niets geweest” zegt ze.

Die opmerking zet mij aan het denken. Was het inderdaad voor niets? Hadden we de rollercoaster aan emoties bij de betrokkenen kunnen voorkomen? Op het moment dat er vermoeden is van een calamiteit is de zorginstelling verplicht om een (voor-) onderzoek in te stellen. Zowel voor de betrokken zorgverleners als de patiënt of nabestaanden kan zo’n gebeurtenis en het daaropvolgende onderzoek zwaar zijn. Een onderzoek, mits goed uitgevoerd, kan ook juist duidelijkheid geven omtrent hetgeen heeft plaatsgevonden. Daarom moet het onderzoek secuur en met respect voor alle betrokkenen uitgevoerd worden. Het startpunt is het bepalen van de juiste route om te leren van een voorval. Van elke gebeurtenis valt wat te leren. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen een complicatie, incident of een calamiteit. Afhankelijk van de definitie en de beoordeling door de zorginstelling wordt een ander leerproces in gang gezet.

Ondanks alle definities die gegeven zijn in wet- en regelgeving, blijkt het in de praktijk niet altijd makkelijk om te bepalen of iets een calamiteit is of niet, dit is zeker geen eenduidige zaak. Er zijn twee variabelen die daarbij een rol spelen, namelijk of de geplande zorg goed gedaan is en de mate van de ernst van de schade. Er moet dus een relatie zijn tussen de organisatie van de zorg en de schade die de patiënt heeft opgelopen. Een complicatie gaat over de uitkomst van de geplande zorg, een incident gaat over de wijze waarop de zorg geleverd is waarbij de patiënt schade heeft opgelopen. Een calamiteit is een incident met een ernstig schadelijk gevolg of overlijden. Maar wanneer is een schade ernstig? En hoe bepaal je of de geplande zorg niet goed is gedaan? Dat is niet altijd duidelijk, en soms is een onderzoek nodig om dit vast te stellen.

Om hier toch enige handvatten bij te hebben, ontwikkelden wij met OK Visie de website www.calamiteitofniet.nl. Aan de hand van enkele vragen kan het helpen bij het bepalen of er mogelijk sprake is van een calamiteit of niet. We willen u ook uitnodigen om uw eigen ervaringen of besliscriteria met ons te delen. Zo willen we zorginstellingen helpen om de juiste leerroute te kiezen, en ‘onnodige spanning’ te voorkomen.