De militair operatieassistent

Dat het indrukwekkend moet zijn om als militair operatieassistent op uitzending te gaan, staat als een paal boven water. Maar hoe het écht is, dat kunnen maar een paar collega’s ons vertellen. Maaike Hoogewoning is er daar één van. Maaike is in 2007 als operatieassistent bij Defensie gaan werken en is inmiddels vier keer op uitzending geweest. Haar ervaringen op de OK in de Afghaanse stad Kandahar heeft ze gedeeld in haar boek ‘Oorlog in de operatiekamer’. Het boek geeft een inkijkje in een OK-wereld die de meesten van ons niet kennen. Maaike geeft ook gastlessen op basis- en middelbare scholen, lezingen op congressen, voor bedrijven en onlangs bij de Invictus Games in Den Haag, het internationale sportevenement voor militairen en veteranen die lichamelijk of psychisch gewond zijn geraakt in het leger. Dat Maaike niet ‘zomaar een operatieassistent’ is, is wel duidelijk!

De keus om bij Defensie te gaan maakte ik omdat …
Ik wel van een beetje actie houd en het leger altijd al mijn interesse had. Net als veel mensen had ik het beeld van schietend voorwaarts het veld in gaan, maar er is meer, veel meer binnen Defensie. Tijdens een LVO-congres was Defensie aanwezig met een stand, en toen kwam ik erachter dat je ook als operatieassistent voor Defensie kon werken. Ik had er helemaal niet bij stilgestaan dat er ook chirurgische teams mee op uitzending gaan.
Wat mij over de streep heeft getrokken, naast de actie, spanning en avontuur, is dat een contract mogelijk was waarbij ik als operatieassistent slechts twee tot drie maanden op uitzending zou gaan in plaats van ongeveer zes maanden. Zes maanden van huis vond ik wel erg lang. De keus was toen snel gemaakt!

De belangrijkste les die mijn uitzendingen naar oorlogsgebieden mij geleerd hebben is …
Dat het leven zo voorbij kan zijn! Ook besef ik me iedere keer weer hoe goed we het in Nederland hebben. Tijdens de coronalockdown had ik wel eens moeite met mensen die klaagden dat de bioscoop dicht was en ze niet uit eten konden. ‘Kijk eens naar wat we hier nog allemaal wel kunnen, sommige mensen hebben niet eens een bioscoop’, dacht ik dan.

De patiënt die mij het meest is bijgebleven is …
Een jonge Amerikaanse militair die zwaargewond de OK binnen werd gebracht. Beide benen verloren, zijn bekken gebroken, eigenlijk te veel kapot om op te knappen. We hebben alles geprobeerd maar uiteindelijk in goed overleg helaas moeten besluiten om de behandeling te staken. Deze jongen was – helaas – niet eens een uitzondering, maar het feit dat we net na zijn overlijden hoorden dat we in de provincie Uruzgan twee Nederlandse collega’s hadden verloren, maakte dat het voor mij wel heel dichtbij kwam.

De operaties die we het meest uitvoeren in oorlogsgebied zijn …
Voornamelijk amputaties en fracturen. We werken volgens het damage-controlprincipe; stop de bloeding en probeer verdere contaminatie tegen te gaan. Door het vele bloedverlies koelen de patiënten erg af, stollen daardoor minder goed en worden ‘zuur’ door een verstoorde weefselperfusie. Daarom moet deze ingreep zo kort mogelijk duren, de anatomie herstellen gebeurt in een later stadium.
We brengen veel fixateurs externes aan vanwege de erg vieze wonden, met vaak het Afghaanse zand. Door de enorme drukgolf die vrijkomt bij een explosie zijn de organen die gevuld zijn met vocht of lucht ook vaak aangedaan en voeren we veel laparotomieën uit. Thoracotomieën komen ook regelmatig voor om bijvoorbeeld de aorta af te klemmen om zo verdere bloedingen onder de klem tijdelijk ‘tot staan’ te brengen.
Het is soms wel een verrassing met welke verwondingen een militair binnengebracht wordt. Het kan zijn dat we een schotverwonding verwachten, maar dat er toch veel meer aan de hand blijkt te zijn.

De aanleiding voor het schrijven van mijn boek was …
De nieuwsgierigheid die ik bemerkte bij de mensen die ik sprak na lessen of lezingen, de operatiekamer spreek vaak al tot de verbeelding, laat staan tijdens uitzending. Daarnaast wilde ik graag mijn ervaringen en kennis delen. Tijdens mijn uitzending heb ik een dagboek bijgehouden en nieuwsbrieven naar het thuisfront gestuurd, en dit vormde de basis voor mijn boek.

De mooiste reactie die ik gekregen heb op mijn boek is ...
Dat iemand vertelde dat het leek alsof zij tijdens het lezen van het boek met mij over mijn schouder meekeek. Ook heel mooi is het om te horen dat lezers een brok in hun keel hadden nadat ze het boek uit hadden. Iemand anders gaf aan dat hij letterlijk de container met ledematen kon ruiken. Dat vind ik wel heel fijne complimenten, dan heb ik een realistisch beeld geschapen.

De manier om met heftige emoties om te gaan voor mij is …
Humor! Dit haalt toch een beetje de scherpe randjes van het geheel af. Ik kwam eens aan het begin van mijn dienst met een collega de OK binnen en we zagen dat deze niet goed was ingericht door de vorige dienstploeg: de beenbladen zaten niet op de OK-tafel. Mijn collega zei: ‘Ach joh, die hebben we toch niet nodig, negen van de tien militairen komen hier binnen zonder benen.’ Voor een buitenstaander waarschijnlijk lastig te begrijpen, maar zo’n opmerking haalt de spanning er wel een beetje af, en het was daar helaas de werkelijkheid.
Veel sporten, praten en natuurlijk ook schrijven helpen mij om de emoties een plek te kunnen geven. Daarbij ben ik van mezelf heel nuchter en kan ik heel goed relativeren, dat helpt ook.

De overgang van opereren in oorlogsgebied naar opereren in Nederland …
Was lastig op zijn tijd. Op het moment dat je hier weer op de OK staat en een mevrouw opereert die vanwege haar hallux valgus geen balletspitzen meer kan dragen, schiet er wel eens door mijn hoofd: ‘zeur niet, je hebt je benen ten minste nog’. Aan de andere kant weet ik heel goed dat je alles in de juiste context moet zien, en dit probleem voor deze mevrouw ook gewoon heel vervelend is omdat zij wellicht haar geld hiermee verdient.

De vraag die mij het meest gesteld wordt over mijn werk is …
‘Heb je wel eens iemand doodgeschoten?’ Dit wordt mij veel gevraagd als ik voorlichtingslessen geef op scholen. Gelukkig kan ik daarop nee antwoorden en leg ik uit dat ik op de militaire basis werk, en dat dit relatief veilig gebied is. Ook de vraag of ik wel tegen bloed kan komt regelmatig voorbij.

De uitdaging in mijn dagelijkse werk op de OK haal ik uit …
Kleine dingen. Een programma dat vlekkeloos is verlopen, alle benodigdheden die aanwezig waren en vooral dankbare patiënten. ‘Dankjewel zuster’, dat is toch het fijnste wat je kunt horen na een operatie?

De drive om mij voor veteranen in te zetten …
Komt doordat ik het onwijs belangrijk vind om de jeugd te leren dat onze vrijheid niet vanzelfsprekend is. De oudere generatie veteranen die gediend hebben in de Tweede Wereldoorlog is bekend en moeten we vooral niet vergeten, maar ik vind het ook heel waardevol om de jonge veteranen aandacht te geven. Ook een stuk waardering komt hierbij kijken. Militairen en veteranen verdienen dit.