De zorg kan meer stoïcisme gebruiken

Meer wat? Stoïcisme? In de zin van je stoïcijns gedragen en alle problemen die er zijn in de zorg als een gevoelloos persoon aanhoren en naast je neer leggen? Neen. Wat is stoïcisme dan wel? Stoïcisme is een van de meest invloedrijke praktische filosofieën, opgericht door Zeno van Citium rond 300 v Chr. Het praktische aan deze filosofie is dat het mensen in de praktijk helpt met hun problemen. Het behandelt vragen zoals: Hoe moeten we ons gedragen in moeilijke omstandigheden? Wat is belangrijk in het leven, en wat niet? Wat zorgt voor geluk, en hoe kunnen we ons gelukkig voelen?

Stoïcisme heeft dus weinig te maken met stoïcijns zijn. Het stoïcisme gaat niet over het onderdrukken of verschuilen van emoties. Wat het stoïcisme ons leert is dat we de baas moeten zijn van onze emoties. Een ander belangrijk onderdeel van het stoïcisme is dan ook het onderscheid maken tussen zaken waar je geen invloed op hebt, en zaken waar je wel invloed op hebt. Dit lijkt simpel, en dat is het eigenlijk ook, maar in de praktijk is het niet altijd even gemakkelijk.

'Volgens de stoïcijnen zijn de zaken waar we wel invloed op hebben dingen zoals: onze houding, onze reacties, onze gedachten en onze standpunten. Waar we géén invloed op hebben zijn: anderen, ons lichaam, onze gezondheid, en alle materiële dingen.'

Hoe kan deze filosofische stroming ons helpen in tijden van onzekerheid, onrust en fysieke – en mentale overbelasting? Hoe blijven we op de been wanneer we midden in de tweede coronagolf zitten? Hoe ga je om met het gevoel van (politieke en financiële) onderwaardering? Actuele vragen die wellicht een andere strategie vereisen dan je er tegen te verzetten en (te) druk om te maken.

Het zal niemand ontgaan zijn dat er op dit moment veel grote (politieke) issues zijn. De bonus van 1000 euro, structurele loonsverhoging, personeelstekorten, tweede coronagolf, onderwaardering van de zorg door (een deel van) de politiek. Het lijstje wordt steeds langer, zo lijkt het wel. Er is zelfs een politieke partij in oprichting om een politieke vuist te maken als zorgsector. Ongekende ontwikkelingen.

‘Docenten en zorgpersoneel uitgeput en gestrest door coronacrisis’, las ik laatst in een artikel over de effecten van de coronacrisis op zorgpersoneel. Het is zelfs zo erg dat een deel overweegt de zorg te verlaten. Dit in combinatie met de politieke onrust over het uitblijven van een structurele loonsverhoging, kan de welbekende druppel zijn. Een andere denkhouding aannemen kan in deze situatie verlichting geven. Al vraagt dat enige oefening en volharding.

De stoïcijnen maken, zoals gezegd, onderscheid tussen zaken waar je wel invloed op hebt en zaken waar je geen invloed op hebt. De praktische vraag is echter: ‘wanneer besluit of stel je vast dat een onderwerp of probleem buiten je invloed ligt?’ Stel, je wordt onverwacht ontslagen door je werkgever en je probeert, door allerlei argumenten te gebruiken, dat ontslag ongedaan te maken, misschien begin je zelfs een rechtszaak. Je probeert invloed uit te oefenen op de situatie. Dit stopt pas wanneer je zelf besluit dat verdere beïnvloeding niet verder gaat helpen. Na dit besluit laat je het dan ook volledig los en valt deze situatie definitief onder een zaak die buiten je invloed ligt. Niet meer aanzitten dus.

De stoïcijnen bedoelden hiermee overigens niet dat we passief moeten zijn. Het accepteren van omstandigheden waar je geen invloed op hebt is één ding. Passief en mak hierop reageren is iets anders. Als er dingen zijn waar we geen invloed op hebben dan moeten we dat we accepteren. Maar dit betekent niet dat we onze plannen niet kunnen aanpassen, dat we niet kunnen veranderen of improviseren. Acceptatie van omstandigheden waar je geen invloed op hebt staat niet gelijk aan passief zijn.

Terug naar de situatie in de zorg. Hoe kan het stoïcisme je helpen? Richt je op de zaken waar je wel direct invloed op hebt en stel je onverschillig op voor de rest. Wat is deze rest? 'Meningen van anderen, politiek, personeelstekorten, de stijl van leidinggeven van je baas, etc.' Waar heb je wel invloed op? Zaken als: ‘je gedachtes, houdingen, meningen, reacties en inzet.’ Deze zaken kun je zelf aanpassen en dragen direct bij aan je geluk en je gemoedstoestand.

Epictetus (50 n. Chr.), één van de grondleggers van het stoïcisme, zei niet voor niets:

‘Er is slechts één weg naar geluk en dat is op te houden met je zorgen maken over dingen waar je geen invloed op hebt.’



Gebruikte bronnen:

www.denieuwestoa.nl
www.filosofie.nl
Foto: Seneca (4 v. Chr)