Geen verplichte scholing van OK personeel, de patient at risk?

Ingewijden verbazen zich er al lang niet meer over. Leken des te meer. Verbazing dekt vaak niet eens de lading wanneer je op een verjaardag vertelt dat je na het behalen van je diploma nooit meer verplicht wordt getoetst op kennis en vaardigheden. Er is geen instituut in Nederland met enig gezag die je licentie of diploma kan intrekken bij gebleken incompetentie. Anesthesiemedewerkers die dagelijks betrokken zijn bij beslissingen en situaties die in potentie over leven en dood gaan. En door een ‘twee-tafel-systeem’ van de anesthesiologen vaak in een split second beslissingen moeten nemen wanneer de anesthesioloog op een andere OK bezig is met een lastige luchtweg, reanimatie of een langdurige inleiding van een kind of hoogbejaarde. In luchtvaarttermen gesproken, anesthesiemedewerkers zetten “de kist” vaak zelfstandig op de grond. Voor intimi, ‘leid maar vast uit!’

Voor alle helderheid, de anesthesiologen zijn geen onderdeel van dit probleem. Ook zij roeien met de riemen die ze hebben binnen het genoemde ‘twee-tafel-systeem’, waarin zij de verantwoordelijkheid hebben over 2 OK’s, maar fysiek op één plek tegelijk kunnen zijn. Anesthesiemedewerkers doen dus regelmatig anesthesiologische taken zonder directe supervisie van een fysiek aanwezige anesthesioloog. Dat is de consequentie van dit systeem, waar, naar ik mag hopen, uitgebreide risicoanalyses op zijn losgelaten toen dit systeem werd geïntroduceerd. Onze opleiding is gelukkig gebaseerd op dit systeem. Nergens in Europa is het (opleidings)niveau van anesthesiemedewerkers hoger dan in Nederland. Maar, niet ieder land werkt met anesthesiemedewerkers, dus met een ‘twee-tafel-systeem.’ In veel landen staat de anesthesioloog dus zelf continu op de OK. Het één-tafel-systeem.

Anesthesiemedewerkers zijn dus goed uitgerust met kennis en vaardigheden om binnen het Nederlandse model veilig te kunnen functioneren. Althans, dat nemen we aan. Het behaalde diploma is daarvan het enige officiële bewijs. Of dit diploma dateert uit 1990 of 2019, geen overheidshaan die er naar kraait. Geen jaarlijkse test, geen fysieke of mentale screening, geen kennistoets, niets! Je gelooft het bijna zelf niet. Hij die aan de knoppen zit van een anesthesietoestel, hij die controleert of de patiënt voldoende en adequaat wordt beademd, hij die mede verantwoordelijk is voor het onderhouden en bijsturen van de anesthesie, hij die de patiënt - regelmatig zelfstandig - laat wakker worden uit de narcose (net als bij de landing van een vliegtuig, het meest risicovolle moment). Deze hij of zij wordt vanuit overheidswegen niet verplicht om zijn kennis en vaardigheden op peil te houden. Het is de verantwoordelijkheid en het morele plichtsbesef van de medewerker grotendeels zelf.

Grotendeels. Er zijn gelukkig ziekenhuizen die de verantwoordelijkheid voelen om een gedegen bij – en nascholingsprogramma te organiseren en medewerkers aan te sporen om mee te doen aan dit programma. Maar hoe ver kunnen werkgevers gaan in het verplichten van training? En welke training precies? Wat zijn de sancties? Een wettelijk kader ontbreekt. De beroepsverenigingen hebben een kwaliteitsregister waarin behaalde trainingscertificaten als bewijs kan worden ingediend en hiermee bijscholingspunten worden verzameld. Allemaal zeer goede initiatieven, die helaas (nog) geen verplichtend karakter hebben en dus vrijblijvend zijn.

Is er dan helemaal niets verplicht? Ja, per 1 januari 2016 is de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) van kracht. Dit is de opvolging van de Kwaliteitswet Zorginstellingen. In het bijbehorende Uitvoeringsbesluit Wkkgz is in artikel 4.1 een wettelijke explicitering opgenomen van de verplichting voor de veilige toepassing van medische technologie door zorgaanbieders, als onderdeel van het leveren van goede zorg. De werkgever is hierdoor verplicht de medewerkers te trainen in het veilig toepassen van medische technologie volgens het “Convenant Medische Technologie”. In de praktijk komt dit neer op een dagje training in de werking van de aanwezige “hoog risico apparatuur” die bij onjuist gebruik directe schade aan de patiënt kan toebrengen. Vinkje halen en klaar. Ben je hiermee gescreend op je inhoudelijke competenties? Vul maar in….

Terug naar de titel van dit blog, Is de patiënt “at risk”? Gevoelsmatig zou je zeggen van wel, er is immers geen overkoepelend inzicht en directe sturing op het niveau van kennis en vaardigheden van OK professionals. Het ontbreken van een periodieke competentiecheck en daaruit voortvloeiende verplichte aanvullende training is in mijn optiek een groot hiaat in de professionalisering van de OK professional en bovenal in de patiëntveiligheid op de OK.