Ik werk veilig in de zorg

Ik kwam deze week een heel aardig filmpje tegen uit 2013 (maar nog steeds actueel) over veilig werken in de zorg. Het filmpje bleek afkomstig van de website 'ikwerkveiligindezorg.nl'. Een initiatief van onder andere de NVZ en de orde van medisch specialisten. Veilig werken is blijkbaar nog geen gemeengoed in de Nederlandse zorginstellingen of wel?

Patientveiligheid staat hoog op de agenda in de meeste ziekenhuizen, het is zelfs verworden tot een aparte "discipline" in het ziekenhuis. Veel ziekenhuizen hebben dan ook een afdeling kwaliteit of een afdeling die zich met patientveiligheid bezig houdt. Het ontstaan van deze afdelingen liep grotendeels parallel aan de veiligheid - en kwaliteitseisen die de overheid (lees ministerie) aan de ziekenhuizen ging stellen. Blijkbaar kon de zorgprofessional de gestelde eisen zelf niet meer managen.

Les in patientveiligheid
Het filmpje heeft als doel de veiligheidscompetenties tot leven te brengen en iedereen die in een ziekenhuis werkt bewust te maken van het feit dat hij of zij zelf iets kan doen om de veiligheid van patiënten verder te verbeteren. Een van de aandachtspunten is het creëren van een open aanspreekcultuur (zie het filmpje). Nu 4 jaar na het verschijnen van het filmpje is de inhoud nog net zo relevant, maar is er veel veranderd? Vorige maand nog stond er een uitslag van een poll in de Nursing over het durven aanspreken van een arts. De uitslag is dat 64% niet durft of zich er onzeker bij voelt. Blijkbaar is er op dit punt nog niet veel veranderd. Terwijl dit wel een cruciaal veiligheidsaspect is. 

Het goede spoor?
Alle goede bedoelingen ten spijt worden er dagelijks fouten gemaakt in de zorg en dat zal altijd zo blijven helaas. Fouten maken hoort er nu eenmaal bij. De vraag is alleen: "Hanteren we de juiste methode om het aantal fouten te reduceren?" Na een incident volgen vaak nieuwe protocollen en richtlijnen. En iedereen die wel eens naar Wegmisbruikers kijkt, weet dat opgelegde regels vaak niet werken of tenminste weerstand oproepen. Wat opvalt in het filmpje is dat de nadruk niet ligt op richtlijnen en procedures, maar op: samenwerken, veilige omgeving, beter communiceren, leren van fouten en excuses durven maken.

Intrinsieke verantwoording
Een professional "dwingen" om een richtlijn op te volgen omdat het moet (zeker als de richtlijn niet evidence based is), is vragen om ellende en zal op termijn niet leiden tot veiligere zorg. Hier zijn genoeg voorbeelden van. De oplossing zit hem mijn inziens grotendeels in het verhogen van het intrinsieke verantwoordingsgevoel van de professional om veilig te werken en dat begint bij de opleiding. Ik weet niet of patientveiligheid al een integraal onderdeel vormt van de curricula van de zorgopleidingen, maar daar begint het veiligheidsdenken. En, niet onbelangrijk, niet alleen van het eigen vakgebied, maar juist van de hele zorgketen (zie het filmpje) waartoe men behoort. 

Werken we onveilig?
Nee, zeker niet. Ik zie in de praktijk dat iedereen bezig is om de patienten goede en veilige zorg te bieden. Welk aandeel het volgen van regels en protocollen hierin heeft is moeilijk te zeggen, dit blijkt vaak achteraf. 'Goed gegaan, is niet altijd goed gedaan', zullen we maar zeggen.