'In het oog van de storm', leidinggevenden in covid-tijd
Ook voor OK –leidinggevenden waren de afgelopen maanden zeer bijzonder. Covid-19 legde een zware druk op het functioneren van ziekenhuizen, waar de aandacht vooral uitging naar patiënten die het virus onder de leden hadden of daarvan werden verdacht. Intussen is de situatie minder gespannen. Tijd dus om terug te kijken, en te zien wat we kunnen leren voor de toekomst. ‘We zaten in het oog van de storm’, zegt Hella Abma, Bedrijfsleider Interventie Zorgstraten in het relatief kleine Bernhoven in het Brabantse Uden. ‘Op 27 februari hebben we een Outbreak Management Team ingericht en op 4 maart kwamen de eerste patiënten. We zagen de aantallen heel snel stijgen. Het was al snel duidelijk dat we dit niet alleen aankonden. Op een gegeven moment zagen we aan de ene kant de ambulances aankomen en aan de andere kant de lijkwagens vertrekken. De buitenwereld dacht nog dat het om een griepje ging, maar wij zagen de mensen bij bosjes vallen.’
‘We hebben heel lang gedacht: dit gaat ons niet overkomen’, zegt Vincent van Weerlee, zorgmanager OK bij het Haaglanden Medisch Centrum, locatie Westeinde in Den Haag. ‘China was nog ver van ons bed. Daarna kwam het langzamerhand steeds een beetje dichterbij. In Italië zagen we de toestanden op de SEH en de IC, maar wij dachten: de Nederlandse zorg is zo goed, dat gebeurt hier niet. We zijn wel op tijd begonnen met de voorbereidingen, maar toen Covid19 hier eenmaal was ging het allemaal heel snel. Hoe goed de plannen ook waren, we werden toch steeds ingehaald door een nieuwe werkelijkheid.’
Juist de snelheid waarmee het virus om zich heen greep werd bepalend voor wat de afgelopen drie maanden in de ziekenhuizen gebeurde. Alles werd van de ene dag op de andere anders, en dat bleef voorlopig ook zo. Met alle gevolgen van dien. ‘We waren niet echt verrast’, zegt Van Weerlee. ‘We hebben ook niet continu beleid moeten aanpassen. We hadden alles verwacht, maar niet dat het in Nederland nog zoveel impact zou hebben. Bijvoorbeeld dat de electieve zorg in veel ziekenhuizen grotendeels stil kwam te liggen. Dat is natuurlijk een logische keuze als je anesthesiemedewerkers en verpleegkundigen in moet zetten op de IC.’
We hebben ons ziekenhuis in no-time volledig om moeten bouwen om de vloedgolf aan coronapatiënten op te kunnen vangen, zegt Abma. ‘Dit scenario willen we in de toekomst voorkomen. Ook de reguliere zorg moet door kunnen blijven gaan. Van de acht OK’s in Bernhoven gingen we naar één acute OK, omdat vooral anesthesie- en recovery-medewerkers op de IC nodig waren. Maar ze gingen niet alleen daar aan de slag. Je zag OK-medewerkers in hun blauwe kleding ook in het beddenhuis rondlopen. Ze werden overal ingezet, brachten patiënten van a naar b en hielpen mee op de SEH. Iedereen had een andere baan. In het Corona Support Team was het vooral veel uitleggen aan patiënten en hun familie en met iPads ondersteunen in de communicatie met dierbaren. Bijvoorbeeld zodat een vrouw de begrafenis van haar man kon meemaken – voor ze een aantal dagen later zelf overleed. We hebben ook met hulp van Artsen Zonder Grenzen en defensie voor psychologische ondersteuning gezorgd, zodat we snel konden herkennen dat mensen zouden vastlopen. Als er twee, drie patiënten op een dag overlijden hoort dat voor de één bij zijn werk, terwijl dit voor een ander een enorme impact heeft.’
HMC Westeinde schakelde ook de klinische ziekenhuispsychologie in. Die gaf voorlichting op de OK, achteraf hebben weinig mensen er gebruik van gemaakt. Dat terwijl de hectiek er niet minder was. Omdat het ziekenhuis deel uitmaakt van een groter geheel kon wel wat makkelijker geschoven worden met personeel en middelen. Op de recovery werd een nieuwe IC gebouwd, de apparatuur en de mensen kwamen van HMC-locatie Bronovo, dat tijdelijk dicht ging. ‘Urgente gevallen behandelden we wel, maar liesbreuken en dergelijke moesten even geduld hebben’, zegt Van Weerlee. ‘We hebben ook de bewuste keuze gemaakt om geen covid-patiënten in de nieuwe IC te leggen.’
In HMC Westeinde werden in allerijl medewerkers getraind voor nieuwe taken, sommige specifiek. ‘We zijn neurocentrum, maar de meeste OK-medewerkers hadden geen ervaring met het leveren van neurologische, verpleegkundige zorg in de postoperatieve fase, die men op een IC uitvoert. Om ze te leren hoe je een neurologische patiënt bewaakt hebben we op rustige momenten medewerkers van anesthesie en recovery mee laten lopen, om aan elkaar te wennen. Ze kregen verder door ons zelf ontwikkelde cursussen over onderwerpen als langdurige beademing en verpleegtechnische handelingen.’
In Bernhoven werd behalve bijscholing in hoog tempo een uitzendbureau georganiseerd, om iedereen zo goed mogelijk op de juiste plek te krijgen. ‘Er moesten handen aan de bedden van covid-patiënten komen’, zegt Abma. ‘In het ziekenhuis werkte iedereen goed mee, er was geen enkele discussie, want we hadden een gezamenlijk doel. Dit was Bernhoven op zijn best. Er meldden zich ook mensen van buiten aan, een deel met ervaring in de zorg. Dat was heel fijn, het werden er zelfs zoveel dat het moeite kostte ze allemaal te verwerken.’
Door een gelukkig toeval waren ze in het HMC Westeinde net bezig met het invoeren van een seniorenconstructie. ‘Daar heb ik enorm veel aan gehad,’ zegt Van Weerlee. Twee senioren waren aanspreekpunt voor de werkvloer en fungeerden als intermediair met de leidinggevende. ‘Op die manier krijg ik meer input van de vloer en kunnen we daar meer de regie leggen. Dat heeft mij zeker in covid-tijd geholpen. Als manager ben je heel erg met beleid bezig. Wat hebben we nodig. Waar moeten we aan denken. Hoeveel personeel kost het. Dat soort dingen. Wat wij met elkaar bedachten op papier moet vervolgens in de praktijk worden uitgevoerd. Als je alleen maar zegt wat er moet gebeuren krijg je vaak weerstand. De senioren deden mee op de werkvloer, waren laagdrempelig en konden al vroeg knelpunten signaleren en bijsturen. Nog los van het feit dat ik al zo lang van de vloer weg ben dat ik ook niet meer alle details weet. Zij wel en dat werkte heel goed. Daardoor is het ondanks alles eigenlijk wel soepel verlopen.’
‘We hebben allemaal heel hard gewerkt, het is nu belangrijk dat we weer even naar de basis terugkeren’, zegt Abma. ‘Dat we ons eigen werk weer gaan doen. Je hoort overal zuchten van verlichting: eindelijk weer op de eigen afdeling. Vergeet ook niet dat ze heel veel hebben meegemaakt. De lering die we hieruit hebben getrokken is dat we als klein ziekenhuis moeten zorgen voor een flexibele schil. Werken in netwerken vergroot onze slagvaardigheid. We hadden nog centrale planorganisatie voor personele planning, die zijn we nu aan het inrichten.’
Onder druk word alles vloeibaar, merkten ze ook in Bernhoven. Een extra kamer waar al vijf maanden op werd gewacht was ineens in een dag geregeld. ‘Die snelheid en slagvaardigheid willen we graag behouden’, zegt Abma. ‘Misschien dat een meer centrale aansturing ervoor kan zorgen dat niet iedereen in zijn eigen silo terug kruipt. Ik ben trots op wat we hebben gedaan en hoe we allemaal met elkaar waren verbonden. Je voelde de kracht als je door het huis liep. We waren goed bezig, ondanks alle ellende.’
‘We zijn ons meer bewust geworden dat we elkaar nodig hebben’, zegt Van Weerlee. ‘OK en IC zijn best wel eilandjes, het was gaaf om mee te maken dat we allemaal één doel hadden en dat was zorgen voor deze patiënten. Langzamerhand keren we nu weer terug naar onze oude rollen. Maar het is goed om nog eens na te denken over wat we hebben gedaan, want dit of iets anders komt nog een keer terug.’
NVLO-voorzitter Mimoen Ahmidi, Manager Zorg bij de Alrijne Zorggroep herkent veel in de verhalen van zijn collega’s: ‘Wij hebben net als alle andere ziekenhuizen flink moeten aanpakken. Het heeft ons ook nieuwe inzichten gegeven, en ons bevestigd in het idee dat we breder moeten opleiden, zoals we als NVLO ook hebben voorgesteld. Verder rest niets dan trots op de prestatie die we met elkaar hebben geleverd. Als er iets is dat deze pandemie heeft laten zien, dan is het dat de zorg er staat. Altijd.’
Foto: privefoto (Hella Abma)
Dit artikel verscheen eerder in het OK Visie Magazine van juli 2020
Gebruik jij de OK Visie app al?
Ja? Daar zijn we blij mee! Nog niet?
Download hem hier voor
Android en
iOS