Opiaatvrije anesthesie

Opiaatvrije anesthesie is een anesthesietechniek waarbij - zoals het woord al zegt - geen of heel weinig opioïden gebruikt worden. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis wordt deze techniek tot ieders tevredenheid veel toegepast. Recoveryverpleegkundige Geneviève Stikkelman en anesthesioloog Aarnoud Teune, beide werkzaam in het Jeroen Bosch Ziekenhuis, vertellen over hun ervaringen met deze nog relatief onbekende anesthesietechniek.

‘Ik ben nooit flauw geweest met pijnstilling geven, maar heb sinds de introductie van opiaatvrije anesthesie, de techniek die internationaal beter bekend staat als OFA (Opioïd-free anesthesia), wel een andere visie op pijnbestrijding gekregen en ben ik erg enthousiast over deze ontwikkeling in ons ziekenhuis’, vertelt Geneviève.

Teune vult aan: ‘Toen ik voor het eerst in aanraking kwam met opiaatvrije anesthesie via mijn collega Jan Paul Mulier, anesthesioloog uit het AZ Sint Jan Brugge-Oostende, die een fervent aanhanger is van opiaatvrije anesthesie, dacht ik eerst dat deze collega gek was geworden. Algehele anesthesie zonder opioïden stond voor mij destijds gelijk aan friet zonder mayonaise, maar mijn interesse was toch gewekt.’

Welke middelen worden gebruikt ter vervanging van opioïden?

Teune: ‘Opiaat-vrije anesthesie betekent in de praktijk dat we opiaatsparend werken, dus we geven alleen opioïden als het echt niet anders kan. We zetten echter wel in op opiaat-vrij en gebruiken dus een cocktail van alternatieve niet-opioïde middelen. Onze cocktail bestaat uit: dexmedetomidine (dexdor), lidocaïne, esketamine, magnesiumsulfaat, metamizol, en dexamethason. We leiden in met propofol en gebruiken sevofluraan of propofol als onderhoudsanestheticum.

Magnesiumsulfaat? Dat klinkt niet als een geneesmiddel met analgetische eigenschappen.

Teune: ‘Dat klopt inderdaad. Magnesiumsulfaat werkt eigenlijk als een “plug” in de NMDA receptor. Hierdoor is er minder esketamine nodig, omdat deze “plug” de NMDA receptor blokkeert. In zeker zin in magnesiumsulfaat dus een NMDA receptor antagonist.’

Zijn de patiënten net zo enthousiast als jullie?

Geneviève: ‘We zagen eerder veel bijwerkingen van opioïden op de recovery, zoals misselijkheid en braken, dat was een van de redenen om deze nieuwe techniek te gaan onderzoeken met de anesthesiologen. Aarnoud Teune heeft hierin een belangrijke voortrekkersrol gespeeld’.

‘Als we kijken naar de colorectale chirurgie dan kunnen we in brede zin concluderen dat de patiënten erg tevreden zijn. Ook de operateurs zijn erg te spreken over de techniek, omdat de patiënten niet misselijk zijn, postoperatief geen ileus krijgen en geen blaaskatheter nodig hebben, omdat ook epidurale anesthesie niet in het nieuwe opiaat-vrije beleid gebruikt wordt. Dit past allemaal perfect binnen het ERAS protocol’, benadrukt Teune.

‘Er komen zelfs patiënten uit het hele land, speciaal voor deze anesthesietechniek naar het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Dat zegt mij genoeg over het enthousiasme en tevredenheid van de patiënten’.

Wordt opiaatvrij anesthesie alleen bij colorectale chirurgie gebruikt?

Teune: ‘Nee, zeker niet. Deze techniek is voor allerlei soorten ingrepen geschikt. Er zijn zelfs collega’s die het binnen de cardiochirurgie gebruiken.’

‘De contra-indicatie zijn patiënten met een tweede of derdegraads AV block zonder pacemaker, patiënten met ongecontroleerde hypotensie, acute cerebrovasculaire events, vrouwen die borstvoeding geven en binnen de acute heelkunde’, vult Geneviève aan.

Wordt deze techniek door alle anesthesiologen toegepast?

Geneviève: ‘Nog niet alle anesthesiologen gebruiken de techniek, maar het is mooi om te zien dat het steeds meer interesse wekt. Het is een andere manier van denken en het zal een kwestie van tijd zijn dat iedereen deze techniek zich eigen maakt.’

Teune: ‘Bij de colorectale chirurgie werken alle anesthesiologen wel met opiaat-vrije anesthesie, omdat deze patiënten binnen het ERAS protocol behandeld worden, waarin er zo opioïdsparend mogelijk gewerkt moet worden. Dit houdt in dat we in sommige gevallen wel eens opioïden geven als het echt niet anders kan, maar we houden de dosis dan zo laag mogelijk.’

‘OFA is een vereiste binnen het ERAS protocol in ons ziekenhuis en daarin behalen we mooie resultaten waar de patiënten veel voordeel van ervaren. Zoals een kortere opnameduur in het ziekenhuis’, vertelt Geneviève trots.



Zijn er significante postoperatieve verschillen te bemerken tussen opiaatvrije- en opiaat gebaseerde anesthesie?

Geneviève: ‘Op de recovery zien we een duidelijk verschil bij de patiënten die OFA kregen tijdens de operatie. Postoperatief hebben zij veel minder pijnstilling nodig dan patiënten zonder OFA. Dit is met name terug te zien in de tijd van het verblijf op de recovery. Patiënten die OFA kregen hebben veel minder pijn en als we toch opioïden geven, zien we snel effect met kleinere hoeveelheden. We gebruiken postoperatief dus nog wel opioïden, maar veel minder.’

OFA is nog geen mainstream techniek, zien jullie een rol weggelegd voor het Jeroen Bosch Ziekenhuis?

Teune: ‘Zeker! We spiegelen op dit moment de data van onze patiënten die OFA hebben gehad met vergelijkbare patiënten die anesthesie hebben gehad met opioïden. Deze data willen we op termijn gaan publiceren, want we zijn ervan overtuigd dat we met deze techniek het verschil voor de patiënten kunnen maken.’

Wat zijn jullie persoonlijke ervaringen?

Geneviève: ‘Mijn ervaring is erg positief. Ik ben steeds weer verrast hoe goed de patiënt wakker wordt, met weinig of geen pijn en ik zie nauwelijks postoperatieve misselijkheid en braken. Op het moment dat we wel opioïden moeten geven, zijn dit maar kleine hoeveelheden en we bereiken met deze kleine hoeveelheden sneller het gewenste effect. Ik hoop dat de OFA meer bekendheid krijgt, want ik gun al onze patiënten een stabielere situatie na algehele anesthesie.’

Teune: ‘Ik sluit me daar volledig bij aan. Deze techniek biedt de patiënt zoveel meer postoperatief comfort dat ik me regelmatig afvraag waarom er nog niet in heel Nederland zo gewerkt wordt. Het spreekwoord ‘onbekend maakt onbemind’ gaat ook in dit geval op. Daarom bij deze de uitnodiging aan iedereen die het een keer met eigen ogen wil zien om bij ons langs te komen in ’s-Hertogenbosch. We vertellen er heel graag meer over!