Opiatenmisbruik door anesthesie-personeel, een onderschat probleem?

In 1964 schreef prof. dr. A.L. Janse de Jonge in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde een artikel met de titel ‘Behandeling van morfinisme’. Morfinisme betekent ‘verslaving aan morfine en morfinederivaten’.

In dit artikel komt naar voren dat de helft van het aantal morfinisten tot de medische of paramedische beroepsgroep behoort. Niet zo vreemd ook, deze groep heeft dagelijks en vrij gemakkelijk toegang tot morfinepreparaten. Zeker voor anesthesiemedewerkers en anesthesisten liggen morfine-preparaten in allerlei soorten en sterkten voor het grijpen en daarmee opiatenmisbruik op de loer. Het is daarom des te vreemder dat er erg weinig bekend is over de prevalentie van misbruik van morfinepreparaten bij deze beroepsgroepen. Of wordt er bewust over gezwegen?

Stijging in de VS

In de VS is er al vanaf 2009 een enorme stijging zichtbaar in het verdwijnen van opiaten in de VA ziekenhuizen (de ziekenhuizen voor oorlogsveteranen). Ze laten hierbij in het midden of het personeel opiaten steelt voor eigen gebruik of voor (straat) verkoop. Ik ken in Nederland geen registratie – of meldsysteem voor het nationaal monitoren van misbruik.

Taakstraf voor verslaafde arts

De Nationale zorggids (NZG) schreef op 29 november 2016 het artikel ‘OM eist taakstraf voor verslaafde arts’. Het OM eiste een taakstraf van 180 uur en zes maanden voor een arts die ervan wordt beschuldigd morfine te hebben gestolen. Ook zou hij recepten voor zichzelf hebben uitgeschreven voor morfine en dormicum en lichtte hij een apotheek op (NTvG). Dit is een van de weinige gevallen die publieke aandacht heeft gekregen, en in die zin aandacht geeft aan waarschijnlijk ‘het topje van de ijsberg’.

Groot aandeel anesthesisten

In 2005 schreef M. Olthof in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde een artikel ‘Grotere kans op terugval in verslaving bij artsen die werken met morfine’. Een conclusie van dit artikel is: ‘anesthesisten blijken bij terugkeer naar de werkvloer na het doormaken van een verslaving een statistisch significant grotere kans hebben op het krijgen van een terugval dan collega’s die niet weer aan het werk gaan in dezelfde professie. In Nederland, waar ruim 1100 anesthesisten werkzaam zijn, gaat het toch om een aanzienlijke groep bij wie ongelukken zouden kunnen gebeuren die mogelijk voorkomen hadden kunnen worden.’

Aandeel anesthesiemedewerkers?

Veel onderzoeken gaan over morfinisme bij anesthesisten en andere artsen, maar hoe zit het met anesthesiemedewerkers? Ik vermoed dat er een correlatie is tussen de cijfers en dat er door de continue beschikbaarheid van opiaten (de dagelijkse opiatenvoorraad staat vaak op de OK in nabijheid van de anesthesiemedewerker) de drempel voor anesthesiemedewerkers nog lager is dan voor anesthesisten. ‘Gelegenheid maakt de dief’, zo luidt het spreekwoord niet voor niets.

Don’t tell, don’t ask

Het onderwerp lijkt een taboe, waar je in het openbaar niet over praat, maar als je echter informeel en onder vakbroeders het onderwerp bespreekt, komen er toch veel gevallen naar voren. Vaak zijn het schrijnende situaties, waarin mensen geen andere weg meer zien dan een greep in de opiatenkist. In alle gevallen, die ik ken, heeft het tot ontslag geleid. Maar daarmee is het probleem niet opgelost. In veel gevallen kan de medewerker elders gewoon weer aan de slag. Het enige vangnet is dat de OK wereld erg klein is, en door de onderlinge connecties iedereen elkaar zo’n beetje kent. Het wordt de medewerker in die zin moeilijk gemaakt elders weer aan een baan op de OK te komen, maar een formele aantekening in een persoonlijk dossier – die inzichtelijk is voor werkgevers – ontbreekt. Dit zal te maken hebben met de wet op de privacy.

Veiligheidslek?

Hebben we met het ontbreken van een landelijk dossier voor frauderende/verslaafde (anesthesie) medewerkers een lek in onze veiligheidsystemen? Als je het een leek zou vragen, dan weet ik het antwoord wel. Maar vindt u dat ook? Sluiten we onze ogen voor een serieus probleem of vertrouwen we op het informele circuit? Op hoop van zegen dan maar…