Vooruit denken op een operatiecentrum door recoveryverpleegkundigen (en alle andere OK-professionals)

Beschik jij over voldoende basiskennis om vakbekwaam als OK-professional te kunnen functioneren? Deze blog bevat twee oefentoetsen waarmee recoveryverpleegkundigen maar ook alle andere OK-medewerkers, hun basiskennis over de circulatie en de ademhaling van de mens kunnen toetsen.

De diverse OK-medewerkers hebben vaak verschillende taken op een operatiecentrum. Sommige werkprocessen zijn specifiek voor de eigen professie en andere werkzaamheden doen zij in teamverband. Maar wat ze allen met elkaar gemeen hebben, is dat zij waken over de gezondheidstoestand van de operatiepatiënt.
De recoveryverpleegkundige werkt op de recovery. Hier verblijven patiënten gedurende één tot 48 uur in een hoog technische omgeving. Gedurende deze periode worden zowel kinderen als volwassen patiënten in de pre- en postoperatieve zorgfase bewaakt en verzorgd.
De gezondheidstoestand van patiënten op een OK is vaak onvoorspelbaar. Alle OK-medewerkers doen aan toestandsdiagnostiek en vragen zich voortdurend af: 'hoe gaat het met deze patiënt tijdens de preoperatieve, operatieve en postoperatieve zorg?' Zij hebben de wil tot weten hoe het met de patiënt gaat en doen daarom aan klinisch redeneren en letten hierbij op het welbevinden van de patiënt, op zijn (vitale) functies en op zijn functioneren. De OK-professionals gebruiken daarvoor de International Classification of Functions (ICF) als leidraad en in levensbedreigende situaties de ABCD-methodiek.

Klinisch redeneren op de OK
Een bruikbare methodiek voor klinisch redeneren waarmee recoveryverpleegkundigen en ook alle andere OK-professionals, de actuele toestand van een operatiepatiënt systematisch en grondig kunnen vaststellen is ProActive Nursing.

Zich continu een beeld vormen (observeren) over wat er met de patiënt aan de hand is, inhoudelijk argumenteren en communiceren over het waarom van haar beslissingen (analyseren) en hier over communiceren, is voor veel recoveryverpleegkundigen herkenbaar. Klinisch redeneren op zich, is dus niet nieuw. Maar wel de vorm waarin dit wordt gedaan. Binnen de preoperatieve en postoperatieve zorg denken de recoveryverpleegkundigen voortdurend mee en anticiperen op wat kan gaan komen. Een ervaren recoveryverpleegkundige is bekwaam in toestandsdiagnostiek bij patiënten. Zij gebruikt hiervoor vaak de ABCD-methodiek. Maar daarnaast ligt haar focus ook op de balans tussen drie hoofdthema's: (vitale) functies, welbevinden en het functioneren van de pre- en postoperatieve patiënt.



Met haar opgebouwde klinische blik en door probleemherkenning onderbouwt de recoveryverpleegkundige met observaties, hoe het op dit moment met de patiënt tijdens de preoperatieve en postoperatieve zorg gaat. Zij stelt vast of er een gezondheidsprobleem is door de geobserveerde informatie te analyseren. Hierna stelt ze (mogelijke) sociale, functionele, fysieke en emotionele problemen vast en brengt daarin prioritering aan. Tijdens de pre- en postoperatieve zorgverlening richt de recoveryverpleegkundige zich op het observeren, bewaken, stabiliseren en zo nodig overnemen van vitale functies. De recoveryverpleegkundige verzamelt daartoe continu gegevens, maakt een situationele analyse van patiënt, omgeving, operatietechniek en anesthesie en stelt de complexiteit van de zorgsituatie vast bij een patiënt in het pre- en postoperatieve zorgproces. Bij het communiceren over en aanvoeren van argumenten voor haar bevindingen, put zij uit eigen opgebouwde ervaring en evidence based kennis.
Wanneer de gezondheidstoestand van de OK-patiënt dit toelaat, vraagt de recoveryverpleegkundige met de andere OK-professionals zich kritisch af of zij tot de juiste conclusie zijn gekomen. Bij twijfel of onduidelijkheid wat de beste beslissing is voor de individuele patiënt op de OK (klinische onzekerheid), staat haar de methode van Evidence-Based Practice (EBP) ter beschikking. Mocht klinische onzekerheid blijven bestaan, dan formuleert de recoveryverpleegkundige een PICO-onderzoeksvraag waarmee naar antwoorden wordt gezocht in de beschikbare wetenschappelijke kennis. Zij gaat op zoek naar het huidige beste (wetenschappelijke) bewijsmateriaal om samen met de OK-patiënt en diens naasten en andere OK-medewerkers een besluit te nemen over de preoperatieve, operatieve en postoperatieve zorg.

Het kenniscentrum ProActive Nursing van VUmc Academie ontwikkelde klinisch redeneren tot een handzame methodiek die bij een patiëntbespreking of bij het maken van een casus, uit zes stappen bestaat:

1. Oriëntatie op de situatie/klinisch beeld van de (pre- en postoperatieve) patiënt;
2. Klinische probleemstellingen;
3. Aanvullend klinisch onderzoek;
4. Klinisch beleid;
5. Klinisch verloop;
6. Naschouwing.

• Bakker, M. en C. van Heycop Ten Ham. (2014). ProActive Nursing: klinisch redeneren in zes stappen. Boom uitgevers Amsterdam;
• Bakker, M. (2017). ProActive Nursing: klinische problematiek inzichtelijk (tweede druk). Boom uitgevers Amsterdam;
• Bakker, M. (2017). Proactive Nursing Zakboekje. Boom uitgevers Amsterdam.