Wanneer je niet meer weet wie er aan je bed staat

Matthijs Morsink is sinds 2 jaar gediplomeerd anesthesiemedewerker binnen Rijnstate. In zijn eerste jaar als leerling anesthesiemedewerker droeg hij een oudere patiënt over aan de recoveryverpleegkundige op de recovery. De patiënt keek glazig uit zijn ogen, was gedesoriënteerd en klampte zich vast aan de bedhekken. Door deze onrustige bewegingen trok hij bijna zijn blaaskatheter eruit. Later bleek de patiënt een delier te hebben. Naar aanleiding van deze ervaring heeft Matthijs in zijn laatste jaar van zijn opleiding een onderzoek gedaan naar de perioperatieve zorg bij kwetsbare ouderen met het risico op een delirium binnen het OKC van Rijnstate. Na het afronden van zijn scriptie en het behalen van zijn diploma is hem gevraagd zijn scriptie te implementeren en hierover beleid op te stellen. Dit beleid is specifiek gericht op kwetsbare ouderen met (het risico op) een delier binnen het OKC van Rijnstate.

‘Na het afronden van mijn scriptie heb ik deze naar de kwaliteitsfunctionaris van het OKC gestuurd. Toen ik uitgenodigd werd voor een gesprek dacht ik dat ik haar moest gaan overtuigen van mijn aanbevelingen. Tijdens het gesprek gaf ze aan dat ze het fantastisch vond en met het management had overlegd dat ik dit beleid zelf moest gaan opstellen. Zorg voor kwetsbare ouderen werd zelfs als nieuw speerpunt voor het OKC gesteld.
Iedereen heeft wel een casus die hij kent met een delirante patiënt op de OK. Maar toch weten we er met z’n allen niet veel van.
Met het schrijven van een nieuw protocol werden ook nieuwe deuren geopend. Zo ben ik gevraagd om afgelopen februari op de Nationale Geriatriedagen te spreken over risico op een delier op de OK. Dit heeft ook weer interesse gewekt bij geriaters bij andere ziekenhuizen waar nu ook contacten lopen voor eventuele invulling daar.’

Kun je uitleggen wat een delier is?
‘Een delier is een tijdelijke, psychische stoornis die wordt veroorzaakt door één of meer somatische verstoringen of door gebruik dan wel de onttrekking van (genees)middelen. Meestal is er niet één oorzaak voor het ontstaan van delier aan te wijzen en soms kan de oorzaak niet worden gevonden. Het kan zijn dat een delier ontstaat door een combinatie van kwetsbaarheid en uitlokkende factoren tijdens een opname. Het ontwikkelen van een delier kan wisselend met een hoge of lage mate van uitlokkende factoren of kwetsbaarheid ontstaan.
Een delier kan in principe bij iedereen ontstaan. Niet alleen bij ouderen, maar ook bij kinderen en hoeft zich zeker niet alleen binnen het ziekenhuis te openbaren. Dit kan als complicatie bij een lichamelijke ziekte of na een operatie. In Nederland ligt de prevalentie van een delier jaarlijks tussen de 100.000 en 150.000 ziekenhuispatiënten.
Zeventig-plussers hebben een vergrote kans op het ontwikkelen van een delier. Vooral als zij vallen onder de definitie van kwetsbare ouderen. Tijdens een ziekenhuisopname ontstaat bij 10 tot 40% van de oudere chirurgische patiënten een delier. Tijdens een opname op de acute afdeling, maakt ongeveer 30 tot 40% van de oudere patiënten met een interne gerelateerde hulpvraag een delier door.’


Je hebt als aandachtsgebied Ouderenzorg op de OK, wat houdt dit in?
Rijnstate wilde extra aandacht geven aan de kwetsbare oudere patiënt. Daarom kwam vanuit het huis de vraag aan het management of het OKC een aandachtsvelder ouderenzorg had. Zo niet, of ze er eentje konden aanstellen. Hier ben ik toen voor gevraagd.
Als aandachtsvelder ouderenzorg ben je het aanspreekpunt binnen de afdeling over dit onderwerp. Ook zijn er meerdere bijeenkomsten met alle aandachtsvelders binnen Rijnstate voor scholing en informatie-uitwisseling. Van ons wordt verwacht dat wij binnen de afdeling de collega’s scholen en als aanspreekpunt fungeren.


Wat zijn de aandachtspunten waarop gelet moet worden wanneer er een oudere op de OK komt?
Kwetsbaarheid bij ouderen is geen aandoening maar een verzameling risicofactoren. Dit is een specifieke conditie bij ouderen die geassocieerd is met een verhoogd risico op vooral fysiek functieverlies. In de praktijk wordt over 70 jaar en ouder gesproken. Kwetsbare ouderen hebben meer dan één (chronische) aandoening en meer lichamelijke beperkingen, waardoor zij een slechtere gezondheid hebben. Wanneer een kwetsbare oudere patiënt in een ziekenhuis wordt opgenomen, loopt hij extra risico vanwege de verhoogde kans op complicaties zoals infectie, ondervoeding, een delirium of vallen. Deze complicaties kunnen functionele en/of cognitieve achteruitgang van de oudere betekenen.

Aandachtspunten op de OK:

• Prikkelarme omgeving creëren. Radio uit, op rustige plek voorbereiden (met gordijntjes of kamertje);
• Bij binnenkomst vertellen wie je bent en wat je komt doen;
• Met korte zinnen spreken;
• De patiënt terugbrengen naar het hier en nu door zijn naam te noemen en te benoemen dat hij geopereerd is en in het ziekenhuis is;
• Controle vragen stellen door toestand van patiënt te beoordelen;
• Aantal personeelsleden beperken waarmee patiënt in contact komt;
• Zoveel mogelijk eventuele bril op en gehoorapparaat in.
  

• Infuus-en katheterslangen uit beeld leggen, infuus indien mogelijk 's nachts afkoppelen;
• Rustige omgeving creëren, overweeg indien mogelijk, overplaatsing naar een eenpersoons kamer;
• Zo snel mogelijk mobiliseren op geleide van conditie;
• Patiënt dagstructuur aanbieden (bijvoorbeeld door middel van dagprogramma en activiteiten);
• Verschil tussen dag en nacht versterken (bijvoorbeeld gordijnen open overdag, patiënt in eigen kleding in plaats van in nachtkleding);
• Oriëntatiepunten aanbrengen op kamer (tijd, dag, datum, locatie, foto's van thuis);
• Bij meerdere personen op de kamer; laten plaats nemen aan dezelfde kant van bed.