Zo vrij als een gekookte kikker

Moet je opgesloten zijn om onvrij te zijn? Is onvrij-zijn hetzelfde als opgesloten zijn? Kun je vrijheid ervaren als je opgesloten bent? Is keuzevrijheid en autonomie een voorwaarde om vrijheid te ervaren? In hoeverre is de ervaring van vrijheid een voorwaarde voor een gezonde en uitdagende werkplek? Hoe vrij zijn we als operatieassistenten en anesthesiemedewerkers op de OK?

Zijn we vrij in onze keuzes, in onze autonomie? Hoe vrij ben je in een operatiekamer van 30m2 waar je pas uit mag als de wond gesloten is en je niet weet of dit over een uur of pas over vier uur is. Je niet zelf kan bepalen wanneer je koffie drinkt, eet of kan plassen. Een werkplek waar operatieassistenten en anesthesiemedewerkers veelal de medisch inhoudelijke keuzes van de medisch specialist moeten volgen. ‘Eigen initiatief wordt gewaardeerd, maar liefst niet altijd op eigen initiatief’, zullen we maar zeggen. Hoe vrij is zo’n werkplek, en – niet onbelangrijk - hoe kijkt de broodnodige potentiële personele aanwas naar zo’n werkplek?

Een gesloten afdeling als de OK kent dus meerdere vormen van onvrijheid. Opgesloten zijn in een operatiekamer, afgesloten zijn van de rest van het ziekenhuis en weinig echte autonomie in het uitvoeren van de werkzaamheden.

Terugkijkend naar mijn eerste stappen op de OK, zo’n 25 jaar geleden, was deze onvrijheid hetgeen waar ik het meest aan moest wennen. Niet dat ik het toen op die manier zou verwoorden, maar nu besef ik met terugwerkende kracht wat me destijds deed twijfelen of ik de juiste beroepskeuze had gemaakt. De onvrijheid.

Je kent vast het experiment met een kikker. Als je een kikker in heet water gooit springt hij er meteen uit, maar als je de kikker in koud water doet en je warmt het water langzaam op, dan blijft de kikker zitten tot hij gekookt wordt. Zijn degene die - net als ik - tot het meubilair horen de gekookte kikkers? Zijn we zo aan deze onvrijheid gewend dat we het niet eens meer door hebben?

Ik merkte pas hoe beperkt onze autonomie op de OK is toen ik met de sedatieopleiding begon in 2017. Ik ging zelfstandig patiënten screenen, zelf een sedatieplan maken, echt zelfstandig werken. Ik kreeg autonomie, vrijheid om zelf keuzes te maken, een eigen werkwijze te ontwikkelen. Toen merkte ik pas hoe weinig echte autonomie je als anesthesiemedewerker hebt. Deze nieuwe vrijheid heeft mijn werk veel leuker en afwisselender gemaakt.

Willen we collega’s behouden en nieuwe medewerkers aantrekken, zorg dan voor meer echte autonomie en vrijheid.