De discussie of zzp’ers in de zorg werken in verkapt loonverband en er sprake is van schijn-zelfstandigheid houdt de gemoederen al langere tijd bezig. Minister de Jonge sprak zich in januari bij het programma Meldpunt uit tegen het bestaan van 135.000 zorgprofessionals. ZZP’ers zijn in de zorg helemaal geen zzp’er volgens de minister en horen in loondienst. Er komt wetgeving dat er alleen nog in loondienst gewerkt kan worden in de zorg, aldus de Jonge. Later heeft hij deze uitspraak genuanceerd en ervoor gepleit dat werkgevers er zoveel mogelijk voor zouden moeten zorgen dat zorgpersoneel graag bij hen in loondienst wil blijven en niet uit onvrede kiest voor het zzp-schap.
Het blijft de vraag waarom zorgprofessionals voor het zzp-schap kiezen en waar zij behoefte aan hebben. Onvrede ziet Ramon Vink ook als een van de redenen waarom mensen kiezen voor het zzp-schap. “Men is het gewoon zat om continue overvraagd te worden als het gaat om verantwoordelijkheid en flexibiliteit. Werkgevers moeten zich meer gaan focussen op wat nu de echte reden is dat men uit loondienst gaat. Zorg voor een goed salaris, geef medewerkers de ruimte om werk en privé meer op elkaar af te stemmen, geef ze meer invloed en waardeer ze! Ik denk niet dat geld de hoofdreden in is om als zzp’er te gaan werken, het is volgens mij vooral de autonomie. “
Ramon is anesthesiemedewerker en maakte in 2017 de keuze om als zelfstandige te gaan werken. “Ik stond destijds een beetje op een kruispunt. Ik werkte al een aantal jaren als anesthesiemedewerker en praktijkopleider. Ik had het prima naar mijn zin, maar ik miste toch een beetje de uitdaging. Van ziekenhuis switchen was geen optie, want dan zou ik dat gevoel na een aantal jaar weer gaan ervaren. De combinatie van zorg en overstijgend werken wilde ik wel voortzetten. Door voor mijzelf te beginnen kreeg ik de regie in eigen handen. Opdrachten zijn meestal voor een half jaar waardoor het werk altijd uitdagend is. Daarnaast kan ik de combinatie maken met beleid/management en zorg.”
Verlaging van de werkdruk
Ook Maik Koster, partner bij Interchange, een detacheringsbureau in de zorg en tevens bemiddelaar voor ZZP-ers, kan bovenstaande argumenten voor de keuze van het zzp-schap beamen. ”We komen bij Interchange een aantal overwegingen om de overstap naar zelfstandigheid te maken frequent tegen. Verlaging van de werkdruk is een eerste reden. Het gaat hier om de additionele werkzaamheden op de afdeling. Veel zzp’ers willen vooral en alleen patiëntenzorg doen. Ontevredenheid binnen de huidige werkomgeving is een tweede reden die we veel horen. “Ik ben het zat op mijn oude werk”. Op nummer drie staat meer grip op het rooster, onafhankelijk willen zijn. Het zal niemand vreemd in de oren klinken dat betere financiële voorwaarden ook een veel gehoorde reden is. “
"Werkgevers moeten zich meer gaan focussen op wat nu de echte reden is dat men uit loondienst gaat"Echte ondernemer
De opvatting die nog vaak heerst is dat zelfstandigen precies doen wat zij deden in loondienst, maar dan als zzp’er. Ze zouden dus heel erg lijken op medewerkers en niet een ‘echte zzp’er zijn’ zoals de Jonge liet vallen bij Meldpunt. Maar klopt dat beeld wel?
Ramon: “Ik voel mezelf wel een echte ondernemer. Ik draag zelf het risico voor ziekte en arbeidsongeschiktheid, mijn pensioen regel ik zelf. Ik ben zelf aansprakelijk voor (medische) fouten en loop het risico dat mijn facturen niet betaald worden. Ik heb mijzelf extern laten certificeren op kwaliteit en ondernemerschap. Het risico om werkloos te zijn is in de zorg niet erg groot, maar geen werk is geen inkomsten.”
Maik vervolgt: “De uitspraak die minister de Jonge deed heeft een aantal kanttekeningen. Ten eerste: er is een groep schaarse zorgprofessionals die niet gehoord worden door hun werkgever. Zij zijn gaan zzp’en uit onvrede voor het rooster, de werkdruk, de werkvloer etcetera. Het alleen werken in loondienst zou tot gevolg hebben dat een deel van deze groep de zorg verlaat. Volgens een rondvraag van Solopartners is dit aantal schrikbarend: 65% van de zelfstandige zorgprofessionals verlaat de zorg als zij alleen nog in loondienst kunnen werken. Momenteel zou de druk op het personeel in loondienst te groot worden om deze zorgverlaters op te vangen. De tweede kanttekening is dat deze groep zorgprofessionals moet voldoen aan een aantal vereisten om zorg te kunnen verlenen. Binnen de zorg zijn er aanvullende eisen ten opzichte van zzp’ers buiten de zorg. Als een zzp’er in de zorg aan al deze eisen voldoet, dan is het praktisch niet mogelijk om de professionals zelfstandig ondernemerschap te ontnemen. De derde kanttekening is dat de uitspraak dat er alleen nog in loondienst gewerkt kan worden in de zorg, zou zijn gedaan met de gedachte om zorgkosten te besparen. De vergelijking tussen het uurtarief van een zzp’er en het bruto uurloon van een werknemer wordt (te) vaak gemaakt, maar dat is appels met peren vergelijken. Dat komt omdat onder andere risico’s, verzekeringen, vakantiegeld en een 13e maand niet in het brutoloon van de werknemers zit maar wel in het uurtarief van de zzp’er verdisconteerd is.”
Coronacrisis
Door de benodigde Covid-19-zorg stopte de reguliere zorg in de ziekenhuizen voor een heel groot deel. Het afschalen van reguliere operaties tijdens het hoogtepunt van de coronacrisis heeft voor zzp’ers ook de nodige consequenties gehad.
Ramon: “Ik zat eind maart tussen twee opdrachten in. Bij mijn nieuwe opdrachtgever moest ik een periode worden ingewerkt i.v.m. het specialistische karakter van het werk. Men ging toen afschalen en had dus ook geen ruimte meer om mij in te werken. Mijn opdrachtgever en ik hebben toen in goed overleg afscheid van elkaar genomen. Ik was toen ook even werkloos. Ik heb er 1 nacht slecht van geslapen, maar via mijn netwerk ben ik terecht gekomen op een Covid-IC. Echt een bizarre periode! Terug als verpleegkundige, onregelmatig werken en het gevaar van besmetting. Uiteindelijk wendde het en heb ik tot aan begin juni (met plezier) op de ic gewerkt. Nu ben ik weer terug op de OK”.
Voor Ramon heeft deze crisis overigens geen verandering van mindset teweeggebracht. “Ik heb niet overwogen om terug te keren naar een loondienstverband, maar of ik tot mijn 67 jaar zzp’ er blijf, dat kan ik niet zeggen. Nu wil ik niets liever dan op deze manier doorgaan.”
Maik: “Via Interchange werken ook veel OK medewerkers als zzp’er. Deze groep werd nu veelal ingezet op Covid-19 zorgafdelingen. Deze switch gaf veel reuring binnen ons team, werken op een andere afdeling met superspecialistische zorg heeft veel gevraagd van de verander-bereidheid en flexibiliteit van onze zorgprofessionals. Daarnaast vroegen veel zorginstellingen om extra medewerkers om de covid-19 zorg aan te kunnen. Veel herintreders en zij- instromers zijn via Interchange aan het werk gegaan in de zorg. Ons bureau heeft op volle toeren moeten draaien om aan de vraag naar IC- , SEH-, recovery- en medium care verpleegkundigen te kunnen voldoen.”
Terug in loondienst
Uiteraard kleven er aan iedere contractvorm zowel voor- als nadelen. Miraine van der Hulst-Slots koos er in 2010 voor om als anesthesiemedewerker te gaan detacheren en in 2014 werd zij zzp’er. ‘Voor mij was de belangrijkste motivatie de vrijheid die ik kreeg, ik kon zelf bepalen waar en wanneer ik ging werken.” Toch koos zij er vorig jaar voor om weer terug te gaan in loondienst. “Ik werd onrustig en wilde weer een nieuwe uitdaging. Als zzp’er werd ik vaak op dezelfde laagcomplexe programma’s gezet, waar ik begrip voor heb. Maar het ging kriebelen en ging op zoek naar een nieuwe werkplek. Dat werd het AMC, waar ik ook de kans kreeg om de SPS-opleiding te gaan volgen. Een opleiding waar ik ook tijdens mijn ZZP-periode al interesse in had, maar niet de kans kreeg om te volgen. Ik voel me thuis in het AMC, het is een werkplek waar ik nog veel kan en mag leren. Dat zijn weer de voordelen van een loondienstverband. Daarnaast biedt een vaste aanstelling mijn leeftijd toch meer zekerheid, dit heeft ook meegeteld in mijn overweging.
Waar ik wel aan moet wennen, is dat ik mijn vakanties nu beter en lang van tevoren moet plannen”, voegt ze eraan toe.
Toekomst
Kijkend naar de toekomst hoopt Ramon dat over een aantal jaren dat de balans tussen de flexibele schil en personeel in loondienst weer een beetje in evenwicht is. “Ik hoop dat de overheid en werkgevers maatregelen hebben genomen zodat er meer autonomie, inspraak en waardering is ontstaan voor alle zorgmedewerkers in loondienst. Het applaus tijdens de Covid crisis was hartverwarmend maar het is tijd voor echte maatregelen waaruit respect en waardering blijkt!
Dit artikel verscheen eerder in het OK Visie Magazine van juni 2020.
Download of lees het magazine hier.