Zorg voor het Noorden start nieuwe opleidingen voor de OK

Zorg voor het Noorden is sinds 2018 een samenwerkingsverband tussen negen regionale ziekenhuizen in Noord Nederland en drie ambulancediensten. De aanleiding van dit samenwerkingsverband was het enorme personeelstekort in de zorg. Met deze samenwerking op het gebied van opleiden en werving maakt Zorg voor het Noorden een gezamenlijke vuist tegen de personeelstekorten en zich tegelijkertijd hard voor goed opgeleide zorgprofessionals. We interviewen in dit artikel Carla van Weissenbruch, regiedocent WIOO; vertegenwoordigt het onderwijsinstituut in het kernteam en Rikke Straatman, praktijkopleider UMCG; vertegenwoordigt de praktijk in het kernteam van Zorg voor het Noorden.

Wat is Zorg voor het Noorden precies?

Carla: ‘Zorg voor het Noorden staat voor de toekomst van werken in de zorg in Noord-Nederland. Het belangrijkste doel van onze samenwerking is het zorgen voor meer goed opgeleide zorgprofessionals in de ziekenhuiszorg. Via Zorg voor het Noorden komt men bij twaalf organisaties binnen. Dat betekent niet alleen een grote kans op een baan, maar ook alle mogelijkheden voor een afwisselende loopbaan. Op dit moment bieden ziekenhuizen in de regio een gezamenlijke opleiding voor anesthesiemedewerkers, operatieassistenten en medewerkers operatieve zorg, werken we aan een gezamenlijke opleiding voor kinderverpleegkundigen en een gezamenlijk traject voor mensen die terug willen keren naar de zorg. Het is onze ambitie om het aantal gezamenlijke opleidingen de komende tijd verder uit te breiden.’

Wat was de aanleiding voor Zorg voor het Noorden?

Rikke: ‘De belangrijkste trigger was het personeelstekort en de tekorten die er in de toekomst zouden ontstaan bij vasthouden aan het oude beleid. Om de tekorten serieus het hoofd te bieden moeten er bijvoorbeeld ieder jaar 20 operatieassistenten meer diplomeren dan de huidige 33, dat is zonder strategische samenwerking onmogelijk als je alleen al kijkt naar het beschikbare aantal leer-werkplekken’.

‘We hebben dit project zo breed mogelijk ingezet en alle partijen van de werkvloer, zoals: praktijkopleiders, werkbegeleiders en een aantal studenten betrokken, zodat er een breed draagvlak ontstond.’

In een tijd waarin ziekenhuizen staan te springen om personeel voor de OK hebben de negen noordelijke ziekenhuizen besloten gezamenlijk op te trekken om deze tekorten het hoofd te bieden. Hoe zorgen jullie ervoor dat de belangen van ieder ziekenhuis evenredig verdeeld worden?

Rikke: ‘Dat vraagt saamhorigheid en vertrouwen. De samenwerking tussen de verschillende ziekenhuizen wordt verder geïntensiveerd. Op gebied van Werving en Selectie kunnen we namelijk nog meer samenwerken zodat sollicitanten een eenduidige procedure instappen en selectie van kandidaten meer uniform gebeurt. Regionale selectie vindt al plaats met de Groningse ziekenhuizen en het doel is afstemming te bereiken met alle Noordelijke ziekenhuizen zodat de sollicitatieprocedures tegelijk plaatsvinden.

Jullie zijn bezig met een nieuwe opleiding voor OK professionals, wat is de huidige status daarvan?

Carla: ‘In april 2020 zijn we gestart met de ontwikkeling van een nieuwe opleiding tot anesthesiemedewerker, operatieassistent en medewerker operatieve zorg, waarin we met de 9 regionale ziekenhuizen zijn gaan nadenken over hoe we zo snel en kwalitatief goed kunnen opleiden om de tekorten op te lossen in de noordelijke regio. We hebben dit project zo breed mogelijk ingezet met alle betrokkenen van de werkvloer, zoals praktijkopleiders, werkbegeleiders en een aantal studenten, zodat er een breed draagvlak ontstond. We vragen namelijk nogal wat van de werkvloer als het gaat om meer nieuwe collega’s opleiden, dat vraagt vooral betrokkenheid en bewustzijn van de noodzaak van dit project. In september gaan we al van start.’

Zorg voor het Noord biedt een flexibele opleiding, waarin onderscheidt deze opleiding zich ten opzichte van de reguliere opleiding?

Carla: ‘Het onderscheidt zich in ieder geval in het feit dat wij de opleiding hebben ingericht met EPA’s die door het CZO Flexlevel zijn vastgesteld. Door gebruik te maken van deze EPA’s konden wij de opleiding flexibel maken, omdat iedere student in feite zijn eigen onderwijsprogramma kan inrichten binnen de gestelde kaders. In tegenstelling tot het curriculum-gestuurde onderwijs kan een student met EPA-gestuurd onderwijs versnellen of vertragen in zijn opleidingstempo. Dat maakt de opleiding flexibel. Zorg voor het Noorden is door het CZO Flexlevel als innovatieregio aangewezen, omdat wij de EPA’s nu als eerste gaan inzetten voor de opleiding tot anesthesiemedewerker en operatieassistent. Onze hoop is dat andere regio’s deze EPA-methodiek ook gaan overnemen, zodat we uiteindelijk naar een landelijke toetsing kunnen op basis van dezelfde eindtermen.

Zijn de uitstroomprofielen hetzelfde als bij de niet-EPA georganiseerde opleidingen?

‘Grotendeels wel. Voor de operatieassistenten zijn er kern-EPA’s voor laag, midden en hoogcomplexe zorg die iedereen moet behalen om te kunnen diplomeren. Daarnaast zijn er specifieke EPA’s, zoals neurochirurgie, kinderchirurgie en cardiochirurgie, die de studenten kunnen volgen als het ziekenhuis waarin zij werken deze competenties vereist. Voor deze specifieke EPA’s krijgt de student dan - naast zijn reguliere diploma - certificaten.’

EPA-georganiseerd opleiden vraagt niet alleen andere competenties van studenten en opleiders, maar ook van werkbegeleiders in de praktijk. Hoe hebben jullie hen betrokken?

De integratie van de theorie gaat sowieso anders in deze vernieuwde beroepsroute, want om de tekorten op te lossen hebben we gekozen om de student operatieassistent en medewerker operatieve zorg gespiegeld te laten leren. Dat betekent dat je de groep studenten in twee groepen verdeeld, waarin de ene groep patiëntgebonden activiteiten gaat doen op de OK en de andere groep gaat vooral theorie bestuderen en technieken oefenen in skillscentra, zodat de OK niet overbelast raakt met teveel studenten tegelijk. We hebben de werkbegeleiders uitgebreid geïnformeerd over deze nieuwe methode en iedereen die betrokken is of op termijn gaat worden, mee te nemen in de nieuwe (leer)ontwikkelingen. Maar, het zal zeker even wennen zijn voor iedereen.

De nieuwe opleiding begint op 1 september, dat betekent dat jullie in vijf maanden tijd - met een coronacrisis tussendoor - een volledig nieuwe opleiding hebben neergezet? Dat is een prestatie van formaat. Wat is jullie geheim?

Carla: ‘Het was zeker een pittige tijd, en hebben uit de praktijk veel geluiden gehoord dat men zich afvroeg waarom er nu op dit moment een nieuwe opleiding gestart moet worden, terwijl de focus lag op de bestrijding van het coronavirus. We vonden en vinden dat een terechte vraag, en een vraag die we onszelf ook regelmatig hebben gesteld. Toch kwamen we steeds terug bij de ‘waarom-vraag’ van deze nieuwe opleiding. Het antwoord op deze vraag maakte dat wij toch hebben volhard in onze overtuiging dat deze nieuwe opleiding noodzakelijk is om kwalitatieve zorg voor de toekomst te garanderen. Door veel met alle betrokkenen te praten en te discussiëren, hebben we gemerkt voldoende draagvlak te hebben om in september een mooie start te kunnen maken.

De vraag naar flexibele inzet van OK-personeel is na de coronacrisis groter dan ooit, hebben jullie daar al op voorgesorteerd in deze nieuwe opleiding?

Rikke: ‘Nee, niet specifiek, maar omdat we met EPA’s werken kunnen we vrij makkelijk de leerroute aanpassen en EPA’s toevoegen die nodig zijn voor een anesthesiemedewerker of operatieassistent om ingezet te worden op de IC of SEH. Gezien de tijdsdruk die we hadden met het inrichten van deze opleidingen, hebben we vooral onze pijlen daarop gericht, maar zodra de vraag komt staan we uiteraard klaar om aanpassingen te doen.

Wanneer is de nieuwe opleiding voor jullie geslaagd?

Rikke:’ Vooral als de uitgangspunten die we hebben geformuleerd gaan werken, als de studenten goed overweg kunnen met het digitaal portfolio, goed hun eigen leerweg kunnen bepalen en dat we zien dat studenten die sneller kunnen ook daadwerkelijk kunnen versnellen. Ik vind het voor mij persoonlijk geslaagd als ik merk dat iedereen tevreden is over hetgeen we hebben neergezet en dat ook werkbegeleiders enthousiast worden. Maar uiteraard houden we ook rekening met kinderziektes, die zullen er ongetwijfeld zijn, als de studenten en begeleiders daar maar weinig last van hebben. Ik ben ervan overtuigd dat we een product hebben neergezet dat als basis gaat dienen voor het nieuwe opleiden binnen Zorg voor het Noorden.’ Carla: ‘Ook voor mij geldt dat de nieuwe opleiding geslaagd is als het gaat werken zoals we hebben bedacht, maar daar heb ik alle vertrouwen in.’