Trainen voor operatie leidt tot minder complicaties

Patiënten met dikkedarmkanker hebben bijna 50 procent minder kans op complicaties als ze voorafgaand aan de operatie trainen met een fysiotherapeut. Dit blijkt uit onderzoek van Medisch Spectrum Twente (MST), Ziekenhuisgroep Twente (ZGT), Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en Universiteit Maastricht (UM). ‘Dit is hét wetenschappelijk bewijs van wat wij al vermoedden: prehabilitatie werkt’, zegt UMCG-hoogleraar en chirurg Joost Klaase, initiator en eindverantwoordelijke van het onderzoek. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het Amerikaanse tijdschrift Annals of Surgery.

Complicaties na een operatie komen vaak voor bij ouderen die niet fit zijn en leiden onder meer tot een langere opnameduur en afname van de kwaliteit van leven op zowel de korte als langere termijn. Daarnaast verhogen complicaties na een operatie de zorgkosten.

Trainen met fysiotherapeut helpt

Al langere tijd zijn het UMCG en de UM samen met andere zorgpartijen overtuigd van het belang van prehabilitatie. Waar het bij revalideren draait om fit worden ná de operatie, werkt de patiënt bij prehabilitatie aan het zo fit mogelijk worden vóór de operatie. Uit dit onderzoek van projectleider Annefleur Berkel, arts-onderzoeker in het MST en huisarts in Twente, blijkt nu dat prehabilitatie een substantieel effect heeft. De onderzoekers hebben niet-fitte patiënten met dikke darmkanker drie weken voor de operatie laten trainen met een eerstelijnsfysiotherapeut. In vergelijking met de ongetrainde niet-fitte patiënten nam het aantal complicaties bij de getrainde niet-fitte patiënten met bijna 50% af. ‘Daarnaast gaven de getrainde patiënten aan dat ze zich gedurende het trainingsprogramma steeds fitter gingen voelen en dat zij het trainen – ondanks de best stevige inspanning – toch ook erg leuk vonden’, zegt Berkel.

Brede implementatie van prehabilitatie

Hoewel het misschien voor de hand ligt dat dergelijke voorbereidingen voor een grote operatie plaatsvinden, is prehabilitatie nog niet breed geïmplementeerd in de zorg. Het UMCG en de UM pleiten ervoor deze aanpak landelijk en gecontroleerd in te voeren, zoals ook meer en meer internationaal door experts geadviseerd wordt. Joost Klaase: ‘Tot nu toe was er nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs dat het werkt. Nu blijkt dat dit werkt voor niet-fitte mensen met darmkanker, hopen we met alle partijen stappen te kunnen zetten in de landelijke implementatie en evaluatie, zoals het vergoed krijgen van bijvoorbeeld fysiotherapie voorafgaand aan een operatie en het monitoren en evalueren van de effecten van prehabilitatie op nationale schaal.’

Het onderzoek is uitgevoerd in het Medisch Spectrum Twente en de Ziekenhuis Groep Twente, in samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Groningen en de Universiteit Maastricht. Meerdere academische en perifere ziekenhuizen werken samen aan onderzoek en implementatie van prehabilitatie, onder andere ook het Erasmus MC.

Prehabilitatiepoli in UMCG

‘Rust roest, ook voorafgaand aan een grote operatie’, zegt Klaase. Vanuit die gedachte startte het UMCG zo’n anderhalf jaar geleden met een prehabilitatiepoli. Hier worden patiënten die een zware operatie ondergaan voor de operatie gescreend op fitheid, voeding, mentale weerbaarheid, bloedarmoede, comorbiditeit (zoals suikerziekte), roken en alcoholgebruik. Klaase: ‘Twee op de drie patiënten scoort onvoldoende op één of meerdere punten. We helpen hen met op maat gemaakte trainingsschema’s waar ze in de weken voorafgaand aan de operatie mee aan de slag kunnen, thuis of in de eerstelijnszorg.’

Groningen Leefstijl Interventie Model

De prehabilitatiepoli is onderdeel van het Groningen Leefstijl Interventie Model (GLIM): een project dat dit jaar in het UMCG is gestart. GLIM heeft als doel om leefstijl te integreren in de zorgpaden. GLIM omvat zowel prehabilitatie als chronische leefstijlbegeleiding tijdens behandeling en herstel. GLIM is de basis voor onderzoek en onderwijs als het gaat om leefstijlgeneeskunde. In 2021 wordt gestart met vier focusprojecten. Naast de prehabilitatiepoli zijn de afdelingen MKA chirurgie, Plastische chirurgie en het Groningen Transplantatiecentrum betrokken, in nauwe samenwerking met het Centrum voor Revalidatie. Met GLIM geeft het UMCG invulling aan het speerpunt healthy ageing in de zorg.

Lees hier het onderzoek "Effects of Community-based Exercise Prehabilitation for Patients Scheduled for Colorectal Surgery With High Risk for Postoperative Complications"